صدور حکم اعدام برای «توماج صالحی»، خواننده موسیقی اعتراضی رپ، دوست‌داران او و شهروندان معترضی را که می‌گویند توماج صدای آن‌ها بوده، شوکه کرده است. هم‌زمان، «امیر رییسیان»، وکیل توماج این حکم را دارای تناقضات حقوقی عیان و عجیب خوانده است.
در شعبه اول دادگاه انقلاب اصفهان که این حکم را صادر کرده، چه گذشته که رای پیشین دیوان‌عالی کشور، بالاترین مرجع قضایی درباره رد «اتهام افساد فی‌الارض» برای توماج را «ارشادی» خوانده و با تاکید بر «استقلال» دادگاه بدوی، حکم اعدام برای این خواننده محبوب نسل جوان صادر کرده است؟
***واکنش‌ها به حکم اعدام برای توماج؛ عصبانی، غمگین اما مصمم
از چند ساعت پیش که خبر صدور حکم اعدام برای توماج منتشر شده است، فعالان مدنی، کاربران و شهروندان بسیاری نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند.
البته واکنش‌ها پیش از این هم بود؛ وقتی که یک پایگاه خبری وابسته به حکومت به‌نام «فراروز» از صدور این حکم برای توماج در سه‌شنبه شب به وقت ایران خبر داد.
از همان‌زمان بسیاری در شبکه‌های اجتماعی از این‌که توماج صدای مردم ایران بوده است، نوشته و تاکید کرده‌اند که آن‌ها هم صدای توماج خواهند بود. برخی دیگر بر این تاکید کرده‌اند که هر کاری از آن‌ها ساخته باشد، انجام خواهند داد.
«مهدی یراحی»، خواننده معترضی که خود نیز بابت موسیقی اعتراضی، از جمله «روسریتو» و «سرود زن» بازداشت و به تحمل دو سال و هشت ماه زندان و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شده است، در توییتی نوشت: «خبر حکم اعدام توماج صالحی از فرط بی‌بنیادی، به کمدی سیاه می‌ماند. برادرم را بدون قید و شرط آزاد کنید که دود این آتش چشمان‌تان را خواهد سوزاند.»
«آتنا دائمی»، فعال حقوق بشر و از زندانیان سابق سیاسی نیز در واکنش به این حکم نوشت: «از نظر ج.اسلامی، حمایت از همه اقشار جامعه یعنی افساد فی‌الارض و صدور حکم اعدام برای توماج صالحی، هنرمند مردمی، یعنی اعلان جنگ به مردم.»
«حسین رونقی»، فعال و زندانی سابق سیاسی نیز ضمن درخواست برای آزادی فوری توماج، نوشت: «انتشار خبر صدور حکمی چنین سنگین برای توماج صالحی نشان از فرو ریختن شاکله حکومت است. اگر قرار است توماج به دلایلی واهی و با این روند خلاف قوانین خود شما مجازاتی چنین سنگین شود، پس اعدام شامل همه ما است.»
«محسن برهانی»، حقوق‌دان و استاد دانشگاه نیز در این باره در شبکه «ایکس» نوشت: «به نظر من قطعا حکم اعدام توماج صالحی در دیوان عالی کشور نقض خواهد شد. اما ضروری است دستگاه قضا چاره‌ای بیندیشد در خصوص برخی شعب مجازات‌گرا که اینگونه سخاوتمندانه احکام سنگین صادر و برای مردم و کشور و سیستم قضایی هزینه تولید می‌کنند.»
یک شهروند ساکن اصفهان که به دلایل امنیتی از بردن نام او معذوریم، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «هیچ وقت یادم نمی‌رود که توماج قبل از این که او را بگیرند، به ادمین صفحه‌اش گفته بود صدای مردم بی‌صدا باش!»
اشاره او به یک اسکرین‌شات است که بعد از بازداشت توماج، از سوی صفحه کاربری او منتشر شد. توماج در یک چت شخصی به دوستی که صفحه را به او سپرده بود، گفته بود: «تاکید می‌کنم از هیچ‌شخصی هم حمایت نمی‌کنی، به‌جز مردم عادی و بی‌صدا.»
این شهروند هوادار توماج صالحی ادامه می‌دهد: «ما برای توماج به خیابان هم می‌آییم. توماج یکی از ما است که با موسیقی و هنرش، صدای آن‌هایی بود که هیچ‌کس و هیچ‌چیز نداشتند. ما نمی‌گذاریم بلایی سرش بیاورند. هر کاری بتوانیم، می‌کنیم.»
یک زن ساکن تهران هم که در جریان اعتراضات به قتل حکومتی «مهسا (ژینا) امینی» بازداشت شده و در جریان این اعتراضات، توماج و موسیقی او را شناخته است، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «در زمان انقلاب زن، زندگی، آزادی، حضور توماج کنارمان، موزیک‌ها، توییت‌ها و پست‌هایش خیلی خیلی به ما انرژی و قدرت می‌دادند. مهم‌ترین چیز در مورد توماج، معنی واقعی بمان و پس بگیر است. برایش رفتن کاری نداشت، با حکمی که به او دادند و از زندان آمد، می‌توانست برود ولی با شجاعت برای‌مان تعریف کرد که چه شکنجه‌هایی شده است. توماج دنبال قدرت نیست، یک آزادی‌خواه واقعی است.»
یک زن جوان دیگر هم به «ایران‌وایر» می‌گوید: «موسیقی توماج با مردم و درد مردم، به‌ویژه ما زنان است. توماج برای ما یک هنرمند استثنایی و ارزشمند است. امیدوارم که حکم او نقض شود و تغییر پیدا کند. نمی‌خواهم حتی به آن فکر کنم، فقط می‌خواهم که این اتفاق نیفتد و اطرافیانم هم اغلب همین‌طور هستند.»
او تاکید می‌کند: «ما می‌دانیم که چرا حکم شش سال و خرده‌ای او را تبدیل به اعدام کرده‌اند، چون توماج با شجاعت از شکنجه‌هایش گفت و حالا می‌خواهند انتقام بگیرند. خب چه وقتی برای انتقام بهتر از حالا که فکر می‌کنند ما تمام شدیم؟ ولی ما تمام نشدیم و نخواهیم شد.»
درباره حکم اعدام صادر شده برای توماج صالحی چه می‌دانیم؟
امیر رییسیان، از وکلای توماج صالحی روز چهارشنبه پنج اردیبهشت ۱۴۰۳ در گفت‌وگویی با «شبکه شرق»، صدور حکم اعدام برای توماج از سوی شعبه یک دادگاه انقلاب اصفهان را تایید کرد. او گفت این پرونده مربوط به بازداشت سال ۱۴۰۱ توماج است.
پیش از این، حساب کاربری توماج صالحی در شبکه اجتماعی «ایکس»، پیامی از او را از زندان «دستگرد» اصفهان منتشر کرده و نوشته بود: «امروز حکم به من ابلاغ شد ولی نمیگم حکم رو، چون ممکنه تاثیر روانی بذاره رو هوادارام، بخصوص هوادارای کم سن و سالم.»
توماج صالحی، خواننده موسیقی اعتراضی رپ و از همراهان اعتراضات زن، زندگی، آزادی، نیمه‌شب هشتم آبان ۱۴۰۱ به‌همراه دو نفر از دوستانش با خشونت بازداشت شد.
او ۲۵۲ روز را در سلول انفرادی و جمعا بیش از یک سال را در زندان دستگرد اصفهان در بازداشت موقت بود تا این که روز شنبه ۲۷ آبان ۱۴۰۲ با وثیقه به طور موقت آزاد شد.
توماج پس از آزادی، مقابل دوربین نشست و خطاب به هوادارانش از شکنجه‌هایی که توسط ماموران وزارت اطلاعات در اصفهان بر او رفته بود و رفتار فراقانونی آن‌ها گفت.
چند روز بعد، یعنی در نهم آذر ۱۴۰۲، حساب کاربری او که توسط نزدیکانش اداره می‌شود، نوشت با ضرب و شتم بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شده است.
توماج پیش از این، در ارتباط با همین پرونده و به اتهام «افساد فی‌الارض»، به شش سال و سه ماه حبس از سوی دادگاه بدوی محکوم شده بود.
«رزا اعتمادی انصاری»، یکی دیگر از وکلای او در ۱۹ تیر ۱۴۰۲ با اعلام این خبر به «شبکه شرق»، این حکم را «خوب» توصیف کرده و گفته بود توماج به مجازات‌های تکمیلی چون دو سال ممنوعیت خروج از کشور، ممنوعیت تهیه و تولید آثار موسیقی و خوانندگی و ملزم به حضور در کلاس‌های مدیریت رفتار و مهارت دانش محکوم شده است.
حالا رییسیان به شرق گفته است دادگاه انقلاب اصفهان اتهامات «معاونت در بغی»، «اجتماع و تبانی»، «تبلیغ علیه نظام» و «دعوت به آشوب» را جملگی از مصادیق افساد فی‌الارض دانسته و با تاکید بر احراز گستردگی افساد، حکم اعدام را برای توماج صادر کرده است.
این وکیل دادگستری همچنین گفته این در حالی است که پیش‌تر همین شعبه گستردگی اتهام افساد فی‌الارض را احراز نکرده بود.
او نکته عجیب‌تر را مجازات‌های تکمیلی برای توماج دانسته و گفته شعبه اول دادگاه انقلاب اصفهان در حکم خود قید کرده است که از «کمیسیون عفو» درخواست یک درجه تخفیف با توجه به جوانی توماج را دارد: «این درحالی است که دادگاه بدوی امکان قانونی این را داشت که با توجه به احراز کیفیات مخففه، حکمی جز اعدام برای توماج صالحی صادر کند ولی این کار را نکرده و صرفا قید کرده است که از کمیسیون عفو درخواست یک درجه تخفیف دارد.»
شاهکار دیگری از قوه قضاییه جمهوری اسلامی
«موسی برزین»، حقوق‌دان و مشاور حقوقی «ایران‌وایر» رد رای دیوان‌عالی کشور توسط دادگاه بدوی را نادر و یک خلاقیت جدید قوه قضاییه نظام جمهوری اسلامی خوانده و می‌گوید: «آقای صالحی در جریان اعتراضات، متهم به اتهامات متعددی شد که یکی از آن‌ها افساد فی‌الارض بود که دادگاه بدوی در اصفهان او را بابت آن به شش سال و سه ماه حبس و علاوه بر آن، مجازات‌های تکمیلی نیز مثل منع فعالیت هنری محکوم کرد.»
او توضیح می‌دهد: «این شش سال و سه ماه مجازات اشد آن بود. بعد وکلا اعتراض زدند و رفت به دیوان‌عالی. دیوان‌عالی هم گفت این اتهاماتی که وجود دارند، درست نیستند و باید تعدادش کم شود، چون برای یک عمل مجرمانه، دو اتهام در نظر گرفته شده است. پس از آن، دیوان پرونده را فرستاد به شعبه اول دادگاه انقلاب اصفهان و این شعبه هم نه‌تنها گفته است من نظر دیوان را قبول ندارم، دو اتهام جدید نیز اضافه کرده و در مجموع گفته که همه این‌ها مصداق ماده ۲۸۶ افساد فی‌الارض هستند و آقای صالحی را به اعدام محکوم کرده است.»
اشاره این وکیل حقوق‌بشری به اتهامات معاونت در بغی و اجتماع و تبانی است که در حکم جدید دادگاه بدوی دیده می‌شود. همچنین احراز «گستردگی» افساد فی‌الارض، با توجه به مجموع این اتهامات که توسط شعبه اول دادگاه انقلاب ذیل ماده ۲۸۶ «قانون مجازات اسلامی» به‌عنوان مبنای صدور حکم اعدام قرار گرفته نیز مدنظر برزین است.
ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: «هرکس به طور گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آن‌ها گردد، به گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی‌الارض محسوب و به اعدام محکوم می‌گردد.»
موسی برزین در ادامه، حکم دادگاه بدوی که رای دیوان‌عالی را ارشادی خطاب و آن را نقض و حکمی سنگین‌تر از پیش صادر کرده است، «نادرست» می‌داند: «به‌هر حال، دادگاه بدوی باید توجه می‌کرده به نظر دیوان و حداقل یک پاسخ منطقی به آن می‌داده است. ضمن این‌که اضافه کردن اتهامات جدید هم کار درستی نبوده است، چون باید در همان پرونده آن‌ها را بررسی می‌کرد. اگر اتهامات جدیدی وجود داشت، می‌توانستند دوباره بفرستند دادسرا و تفهیم اتهام شود و در پرونده دیگری بررسی شود، نه این‌که روی همین پرونده بگذارند.»
این حقوق‌دان همچنین به مصداق اتهام افساد فی‌الارض برای توماج صالحی اشاره می‌کند: «فقط به این اتهام که فراخوان داده، او را به اعدام و مجازات تکمیلی محکوم کرده‌اند، نادرست است. خود شرکت در تظاهرات مسالمت‌آمیز جرم نیست، طبیعتا فراخوان دادن هم جرم نیست.»
برزین تاکید می‌کند: «گذشته از این هم نمی‌شود یک رابطه سببیت و علت و معلولی پیدا کرد که حالا چون آقای توماج صالحی فراخوان داده، مردم هم به خاطر آن فراخوان به تظاهرات آمده‌اند و ممکن است چند تا سطل آشغال هم آتش گرفته باشد؛ یعنی از لحاظ ماهوی، هیچ ارتباطی بین فراخوان و شرکت مردم در تظاهرات وجود ندارد.»
او در پایان به موارد نقض حقوق توماج نیز اشاره می‌کند: «۲۵۲ روز، یعنی یک مدت نامعقولی در انفرادی مانده و بازجویی او خیلی طول کشیده است. تا مدت زیادی هم وکیل نداشته و بعد مشخص شده که تحت فشار و شکنجه جسمی و روانی، اعترافاتی از او گرفته‌اند و همه این‌ها ایراداتی است که به پرونده‌اش وارد هستند.»
برگرفته از سایت فارسی ایران وایر