یت‌الله «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی در شش ماه گذشته و در مواجهه با اعتراضات سراسری، دو رویکرد کاملا متفاوت داشت.
خامنه‌ای ۱۱مهر۱۴۰۱، یعنی کمی بیش از دو هفته پس از شروع اعتراضات سراسری، در اولین واکنش عمومی به این اعتراضات، آن را «کار دستگاه‌های جاسوسی و سیاست‌گذاران عنود خارجی» و با «طراحی» آمریکا و اسراییل دانسته و گفته بود که «در این حوادث بیش از همه، به سازمان انتظامی کشور و به بسیج» ظلم شد.
او رویکرد «محکوم» کردن معترضان به فریب خوردن و تاکید بر نقش‌آفرینی «دشمن» را ادامه داد تا ۱۳دی۱۴۰۱ . در پی همین سیاست‌گذاری او بود که عده کثیری از معترضان بازداشت شده، به احکام سنگین از جمله اعدام محکوم شدند، و چهار تن نیز اعدام شدند.
نگاه رهبر جمهوری اسلامی به اعتراضات سراسری اما به ناگهان تغییر می‌کند.
او روز ۱۴دی۱۴۰۱ در دیدار با «اقشار مختلف بانوان»، به‌ناگهان تغییر موضع داد و گفت: «بنده در سفری استانی، جمعیت آمدند استقبال؛ شاید اقلا یک‌سوم جمعیت این جور خانم‌ها (بدحجاب) هستند، دارند اشک می‌ریزند؛ این را نمی‌شود گفت ضدانقلاب است؛ … این‌ها بچه‌های خودمانند، دخترهای خودمانند.»
پس از آن بود که اجرای احکام اعدام صادر شده متوقف شد، جمع کثیری از بازداشت‌شدگان با فرمان خامنه‌ای آزاد شدند و حتی ادعا شد که دانشجویان، هنرمندان و … که به اعتراضات سراسری پیوسته بودند، می‌توانند به سر کار و کلاس برگردند.
این در حالی‌ست که آیت‌الله خامنه‌ای تا پیش از روز ۱۴دی، در تمامی سخنرانی‌های عمومی‌اش ضمن تحقیر مردم معترض، «این چهار نفر [اغتشاشگر] یا غافلند یا جاهلند یا بی‌اطلاعند»، طبق روال سال‌های اخیر بر نقش کشورهای خارجی در اعتراضات تاکید داشت.
علت این تغییر رویکرد علی خامنه‌ای و نظام جمهوری اسلامی، با انتشار متن یک گزارش سری از جلسه فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در رده‌های مختلف با علی خامنه‌ای، در روز ۱۳دی ۱۴۰۱ مشخص شد.
***
هشدار فرماندهان سپاه به علی خامنه‌ای
روز ۱۳دی۱۴۰۱، هم‌زمان با سالروز ترور «قاسم سلیمانی»، فرمانده کشته شده نیروی قدس شعبه برون مرزی سپاه، فرماندهان سپاه در جلسه‌ای با حضور رهبر جمهوری اسلامی شرکت کردند.
اخبار مربوط به این جلسه تا پیش از این منتشر نشده بود، متن گزارش جلسه فرماندهان سپاه با علی خامنه‌ای اما به دست «ایران وایر» رسیده است؛ جلسه‌ای که در آن فرماندهان سپاه ارزیابی خود را از وضعیت امنیتی ایران در حدود چهار ماه پس از آغاز اعتراضات با خامنه‌ای در میان گذاشته اند، و درباره آینده نظام هشدار داده‌اند.
متن کامل نسخه اصلی گزارش سری دیدار فرماندهان سپاه با خامنه‌ای را، از اینجا دانلود کنید.
در وبسایت‌های دفتر رهبر جمهوری اسلامی، هیچ اشاره‌ای به این دیدار نشده است، اما قابل تایید است که فرماندهان سپاه برای شرکت در مراسم سالروز ترور قاسم سلیمانی به تهران سفر کرده بودند. تصاویر این فرماندها در مراسمی که ساعت ۲ بعد از ظهر روز ۱۳دی۱۴۰۱ با سخنرانی «ابراهیم رئیسی» برگزار شد، دیده می‌شود.
این فرماندها که برای شرکت در مراسم علنی سالروز ترور قاسم سلیمانی در تهران حضور داشتند، احتمالا همان روز یا شاید روز قبل، به دیدار خامنه‌ای رفته‌اند.
بر اساس سند منتشر شده، در جلسه ۵۸ نفر از جمله فرماندهان ارشد سپاه، سید «علی‌اصغر حجازی» از اعضای دفتر رهبر جمهوری اسلامی، «اسماعیل خطیب» وزیر اطلاعات، «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی، «حسین سلامی» فرمانده کل سپاه پاسداران، «علی سعیدی»، رییس دفتر عقیدتی و سیاسی فرمانده کل قوا، «محمود محمدی شاهرودی» مسوول سازمان بسیج طلاب و روحانیون کشور و «عبدالله حاجی صادقی» نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران حضور داشتند و تحلیل خود را از شرایط کشور ارائه دادند.
از جمله مسائل مطرح شده در این جلسه، نقش «مجتبی خامنه‌ای»، فرزند رهبر جمهوری اسلامی، در طول اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ بود.
«یدالله بوعلی»، فرمانده سپاه فجر فارس، ضمن انتقاد از مجتبی خامنه‌ای و نیروهای تحت امرش، گفت: «ساختار تامين امنيت كشور را مخدوش کردند.» او تاکید کرد که فشار مجتبی خامنه‌ای به تغییر نیروهای امنیتی و نظامی می‌تواند نتایج «فاجعه»باری را به دنبال داشته باشد.
از تمرد از دستور، تا هدف توپخانه قرار دادن بیت رهبری
پیش از این نیز اخباری از خودداری برخی از نیروهای سرکوب از مقابله با مردم منتشر شده بود. سخنان فرماندهان سپاه در این جلسه اما نشان از بحرانی شدن موضوع «تمرد» در میان سپاهیان در مواجه با مردم معترض می‌دهد.
در خلال این جلسه، «غلامعلی رشید»، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا، افشا کرد که از زمان آغاز اعتراضات تا نیمه دی، حداقل سه‌بار شاهد تمرد از دستور و اقدام خودسر به معنی اقدام به آتش كردن توپخانه برای هدف گرفتن اهدافی در تهران بوده است، از جمله هدف قرار دادن «بيت رهبری».
«حسن حسن‌زاده»، فرمانده سپاه محمد رسول‌الله تهران بزرگ نیز، ضمن تاکید به ناتوانی نهادهای امنیتی برای پیش‌بینی کردن عمق اعتراضات، اعتراف کرد که بعضی از سربازان وظیفه و حتی کادرهای نظامی در سپاه در جریان اعتراضات، «نگاهشان به خيابان» بوده است و از اجرای فرامین مقام ارشد خودداری می‌کردند.
همچنین سرهنگ «احسان خورشیدی»، فرمانده سپاه ناحیه امام حسین کرج، در این جلسه به بحران ميان نیروهای تحت امرش اشاره کرد و گفت: «چند سرباز وظيفه و یک ستوان تعاونی، سهمیه انبار سپاه البرز را در محله‌های فقير نشين كرج بين مردم تقسيم كرده‌اند.»
او در ادامه با تایید «همدردی میان نیروهای سپاه با مردم» افزوده است که حتی اعضای خانواده‌های افسران ارشد در اعتراضات شرکت داشته و بازداشت شده‌اند.
یدالله بوعلی، فرمانده سپاه فجر فارس نیز ضمن تایید بحران عقیدتی بین نیروهای سپاه این استان، گفت: «از شخص آقای رحیمی نماینده اداره اطلاعات شنيدم بيش از دو هزار نفر در سطح استان از نظر عقیدتی با سپاه به مشکل خورده و درسه هفته حجم استعفای اين نيروها به‌قدری زياد بوده كه صدای امام جمعه هم درآمده است.»
«محسن کریمی»، فرمانده سپاه روح‌الله استان مرکزی اما تایید کرد که نیروهای سپاه در این استان، «از نظام عبور کرده‌اند.»
به گفته او، میزان اعتقاد به نظام در نیروی نظامی اراک پنجاه درصد كمتر شده است. این فرمانده سپاه افزود: «نیروی تحت امر من امروز در روبه‌روی من سر صف صبحگاهی می‌ايستد، اعتراض می‌کند، بازداشت می‌شود، دادگاهی می‌شود، اما خم به ابرو نمی‌آورد.»
«عباس بنائی خیرآبادی»، فرمانده سپاه فجر شیراز، نیز در ادامه این جلسه تاکید کرد که بخشی از نیروهایش اعتراضات را مشروع می‌دانند و گفت: «عده‌ای از نيروهای من تجهیزات خود را زمين گذاشته و اعلام كردند معترضین بر حق هستند.»
«عبدالله حاجی صادقی»، نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران نیز گفته است که در بخش‌های مختلف این نیروی نظامی، از دوازده درصد، شصت و هشت درصد ريزش گزارش شده است.
بحران ریزش نیرو در بین طلاب و روحانیون
«محمود محمدی شاهرودی»، مسوول سازمان بسیج طلاب و روحانیون کشور نیز در این جلسه اعتراف کرده است که «مساله ترک لباس مقدس روحانيت، ترک لباس مقدس بسیج و مساله تضاد در نیروهای اعتقادی در ميان طلاب و روحانیون»، طی اعتراضات سراسری تبدیل به یک ابر بحران بی‌سابقه شده است.
او در ادامه می‌گوید که در کلاس‌های درس در حوزه‌های علمیه بحث روز موضوع «رفتار نظام و شكل قوانين كشور و بحث شرعی بودن اقدامات
نهادهای امنیتی در برخورد با مجرمان و معترضين و …» است.
به گفته محمدی شاهرودی، حتی طلاب و بسیجیان نیز به احکام صادره توسط قوه‌قضاییه اعتراض دارند و تاکید می‌کنند که ادامه صدور احکام سنگین مانند اعدام برای معترضان، ممکن است خطر عبور این قشر سابقا وفادار از «نظام و رهبری و مراجع» را در پی داشته باشد.
همچنین عبدالله حاجی صادقی، نماینده خامنه‌ای در سپاه پاسداران، در این جلسه اذعان کرده پیش از آن با اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات، گفت‌و‌گو کرده و او گفته که برخی از مراجع تقلید به رهبر جمهوری اسلامی «جسارت» می‌کنند.
بحران مالی در سپاه
موضوع بعدی مورد اشاره این فرماندهان و مقامات عالی‌رتبه اما، مساله فساد در سپاه و بحران اقتصادی بود.
از جمله «رحیم نوعی اقدم»، فرمانده قرارگاه حضرت زینب سپاه قدس در سوریه، گفته است مساله‌های عقیدتی نيروهای ايرانی باعث شده است كه از توان عملیاتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی کاسته شود و برخی از نیروهای سپاه قدس برای رفع مشکلات مالی خود، حاضر به فروش اطلاعات به اسراییل شده‌اند.
«نعمت الله باقری»، جانشین فرمانده سپاه حضرت ولی‌عصر خوزستان نیز، از شکل‌گیری هفت تجمعی اعتراضی در سپاه اهواز خبر داد و گفت: «از این تجمعات که در اعتراض به حقوق و مزایا بوده است، دو تجمع به درگيری و بازداشت كشيده شده است.»
در همین رابطه سرهنگ «خدارحم سارانی»، فرمانده سپاه زاهدان، با اشاره به بحران اقتصادی در استان سیستان‌و‌بلوچستان گفته است: «وقتی نیروی تحت امر من می‌آيد در دفترم و ساعت روی دست پسر آقای شمخانی را نشان می‌دهد و به من می‌گويد قيمت اين ساعت اندازه چهار سال خدمت من در نیروهای مسلح است، من فرمانده نمی‌توانم پاسخی بدهم.»
«قدرت الله كريميان»، جانشین فرمانده سپاه امیرالمومنین استان ایلام نیز در ادامه در اعتراض به رفتارهای علی شمخانی گفت: «هر روز ما نامه از آقای برادر شمخانی دريافت می‌كنيم كه شهر را آرام كنيد، بزنيد و آرام كنيد. بزنيم؟ چگونه بزنيم؟ مردم را نمی‌شود زد. مردمند، چطور جواب خدا را بدهيم؟»
شمخانی اما در پاسخ، کلیت سپاه را متهم به فساد مالی کرد و گفت: «خود سرداران كه در اينجا حضور دارند آيا از فرزندان خود و مشخصه‌های رفتاری آن‌ها با خبرند يا خير؟ شورای عالی امنيت ملی در پژوهشی كه سال قبل انجام داده، برآورد كرده است كه هزينه فرزندان بعضی از فرماندهان در ماه بيش از یک ميليارد تومان است.»
او ادامه داد: «در پژوهش انجام شده توسط قوه‌قضاييه، بيش از ده هزار فرزند از مديران، فرماندهان و مسوولين كشور، در کارهای اقتصادی هستند كه بخش عمده‌ای از کارهای اقتصادی كشور با توجه به عدم توان دولت در بحث نقل و انتقالات بانکی، توسط همين افراد انجام می‌شود، و ما اگر به فرزندان خود اعتماد نكنيم چطور می‌شود مسائل و تحريم‌های دولت‌ها را از بين ببريم؟»
فرماندهان سپاه مقصر قلمداد شدند
گلایه‌ها و هشدارهای فرماندهان سپاه اما به مذاق دیگر حاضران در این جلسه خوش نیامد.
«محمدحسین نجات»، جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله، خطاب به فرماندهان ناراضی گفت: «اگر فرمانده‌ای فكر می‌كند توان او در فرماندهی كردن نيروهايش سست شده است يا ايرادات كشور از هر نظر مالی و عقیدتی مشكلاتی برايش ساخته، می‌تواند دو خط استعفا بنويسد يا از راه‌های ديگر پست خود را تحويل دهد.»
«عوض شهابی‌فر»، مستشار نظامی سپاه قدس جمهوری اسلامی در عراق نیز در همین رابطه گفت: «اين صحبت‌هایی كه شما عزيزان می‌كنيد نشان می‌دهد به ولايت و رهبری اعتراض داريد، اما تحت لوای مسائلی مطرح می‌كنيد …؛ برادران عزيزم، قرارمان نبود كه در مقابل نايب برحق امام زمان لب به گلايه باز كنيم، قرارمان اين بود كه در روزهای سخت كنار رهبری باشيم.»
«اصغر حجازی»، از مقامات بلندپایه دفتر رهبر جمهوری اسلامی اما، فرماندهان سپاه را مورد نکوهش قرار داده و خواستار برخورد با نیروهایی شد که به گفته فرماندهانشان، «مشکل اعتقادی» پیدا کرده‌اند: «زيبنده نيست در مقابل مقام معظم رهبری تماما از عدم كارايی نیروهای خود صحبت بنماييد.»
در سند افشا شده از این جلسه، مشروح سخنان علی خامنه‌ای در پاسخ به فرماندهان نیامده است؛، او چهل دقیقه صحبت کرده اما تنها بخشی از سخنان او منعکس شده است، از جمله وعده‌اش برای رفع مشکل اقتصادی نیروهای سپاه و بسیج.
این وعده به سرعت عملی شد و نزدیک یک ماه بعد در جریان بررسی بودجه سال ۱۴۰۲ اعلام شد که بودجه سپاه پاسداران و نیروهای نظامی و اطلاعاتی، تا سقف پنجاه و دو درصد افزایش یافت و کلیه رده های بسیج از پرداخت مالیات، و انشعاب برق و گاز و آب و عوارض معاف هستند.
بازداشت اعضای خانواده سپاهیان مقدمه عفو بزرگ
موضوع چالش بعدی فرماندهان، بازداشت اعضای خانواده‌های نیروهای سپاه بود.
«محمود چهارباغی»، فرمانده توپخانه سپاه قدس، در این جلسه ضمن اشاره به شرکت اعضای خانواده نیروهای سپاه قدس در اعتراضات، گفت: «نیروهای من با خبرهای بدی از خانواده خود مردد می‌شوند. در ميان اين خبرها، دستگيری افراد خانواده مهم‌ترين مساله است. چطور نیروی تحت امر من در جبهه جمهوری اسلامی عليه كفر و باطل می‌تواند عملی درست و دقيق و… داشته باشد، زمانی که همسر، خواهر، برادر يا پدر او در بازداشت خودمان است؟»
او ادامه داد: «نیروی شهادت‌طلب من در روزهای اخیر برای آزادی همسرش از زندان اوين با دستور بازداشت سپاه، سنگرهای مبارزه را ترک کرده و پشت درب زندان اوين به انتظار آزادی او است.»
بر اساس گفته‌های فرماندهان سپاه، تعداد بازداشتی‌های سپاه به حدی زیاد بوده است که تبدیل به چالشی بین بنده سپاه و فرماندهان آن شده است. تا جایی که «حسین سلامی»، فرمانده کل سپاه پاسداران، خواستار فراهم آمدن شرایط آزادی اعضای خانواده بازداشت شده نیروهای سپاه شد و گفت: «آزادی اعضای خانواده اين نيروها می‌تواند مقداری از ميزان خشم نیروهای تحت امر نیروهای مسلح را كاهش بدهد.»
رهبر جمهوری اسلامی در پاسخ به این درخواست‌ها، از رییس قوه‌قضاییه خواست تا «دستوراتی را ابلاغ كند كه در مورد اين افراد آسان رفتار شده و تسريع پرونده و آزادی آن‌ها در دستور كار قرار گيرد.»
همین دستور علی خامنه‌ای به «محسنی‌اژه‌ای»، مقدمه فرمانی بود که در آستانه ۲۲ بهمن، موجب آزادی بخشی از بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر را البته پس از امضای ندامت‌نامه فراهم کرد.
این جلسه اما دستاوردهای دیگری نیز داشته است. نرمش جمهوری اسلامی در مقابل با عربستان و ابراز تمایل به احیای برجام را می‌توان ناشی از هشدارهای فرماندهان سپاه دانست.
رهبر جمهوری اسلامی در پی این جلسه، ظاهرا تا جایی عقب نشینی کرده که در مواجهه با مسمومیت سریالی در مدارس دخترانه برای اولین‌بار «دشمن خارجی» را مقصر اعلام نکرد.
او روز ۱۴اسفند۱۴۰۱، در سخنرانی به مناسبت روز درختکاری، در رابطه با مسمومیت مدارس دخترانه، بخش‌هایی از نظام را مخاطب قرار داد و تنها از نقش «افراد و گروه‌هایی» در این اقدام سخن گفت. گویا برای اولین‌بار در طول دوران رهبری‌اش متوجه شده که حقیقتا «این‌بار فرق دارد.»
اختصاصی ایران‌وایر؛ ترس از فروپاشی در جلسه سری فرماندهان سپاه با خامنه‌ای