گروه واگنر احتمالاً با تعدادی مرسنر ( جنگاوران استجاری ) برای اقدامات محدود حفاظتی در کشورهای مختلف برای حفاظت از جان شخص، مکان و ثروت و تجارت برقرار گردید که بمرور زمان با افزایش نیاز و مرسنرهای داوطلب توسعه یافته و به یک ارتش کوچک خصوصی تبدیل گشته است. پایه و اساس گروه واگنر در روسیه بنا نهاده شد. پس از حمله روسیه به اوکراین، ۱۶ ماه قبل و عدم پیشرفت نیروی زمینی ارتش روسیه در اوکراین، رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین گروه واگنر را برای درگیری در شهرهای شرق اوکراین و جنگ تن به تن خیابانی استخدام کرد. و نظر به اینکه یوگنی پریگوژین یک تاجر ثروتمند که حتی مواد غذایی اولیه کاخ کرملین را نیز تأمین میکرد با پوتین آشنا و برابر با تحلیل های متفاوت یکی از دوستان وی و یک آلیگارش روسیه است. گروه واگنر در شهر ماریاپول و مخموت اوکران تلفات بسیاری متحمل شدند. پریگوژین بارها شکایت از عدم دریافت تجهیزات نظامی از طرف ارتش روسیه داشت، و وزیر دفاع و فرماندهی ارتش روسیه را مسئول کشته شدن بسیاری از نیروهای گروه خود میدانست.
افراد مرسنر گروه واگنر از بین تروریست ها، زندانیان جنایکار و بخصوص نظامیان باز نشسته در خاورمیانه، آفریقا و آمریکای جنوبی با حقوق و مزایای بسیار خوبی برای مدت معینی استخدام و به مأموریت فرستاده میشوند. تعهدی برای زنده ماندن آنها در عملیات وجود ندارد، در صورت کشته شدن در عملیات کسی به خانواده آنان اگر هم مشخص باشد جوابگو نیست.
شورش پریگوژین در صبحگاه جمعه ۲۳ ژوئن شروع شد و روز شنبه ۲۴ ژوئن ۲۰۲۳ با میانجی گری رئيس جمهور بلاروس الکساندر لوکاشنکو به پایان رسید که مورد تحلیل خبرنگاران، و خبرگزاری های بسیاری در سطح جهان قرار گرفت . پس از توقف حرکت گروه واگنر بطرف مسکو یوگنی پریگوژین به بلاروس رفت، ولی ادعای کودتا را انکار کرد. سپس سرویس امنیت فدرال روسیه اف-اس-بی اقدام پریگوژین را شورش مسلحانه خواند و حکم بازداشت او را صادر کرد.
هدف این گزارش تنها نگرش به نتایج واقعه غیر حرفه ای پریگوژین است ونه بررسی گزارش تحلیل گران. موفقیت حرکت نیروهای واگنر به سرپرستی پریگوژین به سمت مسکو ناچیز و با احتمال بالا میتوان گفت اقدامی جنون آمیز بود. گفته شده که گروه واگنر تحت فرماندهی پریگوژین ۲۵ هزار یا کمی بیشترتخمین زده می شود، حتی اگر این گمانه صحیح باشد در برابر ارتش روسیه و حتی نیروهای امنیتی و گارد ویژه این کشور بسیار ناچیز است. پریگوژین بسرعت متوجه اقدام بی خردانه خود شد و با وساطت لوکاشنکو، نیروی مرسنری که بطرف مسکو حرکت میکرد را متوقف و به پایگاه خود در روستوف، ستاد عملیاتی جنوب اوکراین بازگرداند. پریگوژین احتمالاً کودتای یالستین را بخاطر داشته و تصور داشت قسمتی از ارتش روسیه به مرسنرهای او خواهند پیوست و پوتین بسرعت سرنگون خواهد شد. ولی اینگونه که وی تصور می کرد نشد. احتمال اینکه وی از قبل حرکت خود را با تعدادی نظامی و غیر نظامی همآهنگ کرده باشد تاکنون در ابهام است.
شورش گروه واگنر بیانگر ضعف پوتین و دولت های خودکامه مشابه است. آدام اسمیت، نماینده عالی رتبه کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا، میگوید «این همچنین بر بی ثباتی در داخل روسیه تأکید دارد که برای ثبات جهانی نگران کننده است. همچنین نشان می دهد که ایالات متحده و متحدانش باید در تعهد خود به اوکراین متحد باقی بمانند.»
برابر با گزارشی در خبرگزاری رادیو فردا کنستانتین اگرت کارشناس امور روسیه، در مصاحبه ای با رادیو اروپای آزاد، روز یکشنبه ۲۵ ژوئن، گفت عمر رژیم پوتین به سر آمده است (۱). «شورش نظامی واقعی که علیه ولادیمیر پوتین رخ داد، قطعاً حکومت و میزان تسلط او بر سیستم را تضعیف کرد» و رهبری وی بر کرملین «یقینا کوتاه تر شده» و لااقل ثبات در میان تصمیم گیرندگان مسکو کاهش یافته است.
بطور کل وضعیت حرکت گروه واگنر هنوز بسیار در ابهام قرار دارد بگونه ای که بسیاری از تحلیل گران سناریوهای مختلفی را ارایه میدهند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز شنبه گفت که پرونده جنایی علیه پریگوژین لغو خواهد شد وی به بلاروس خواهد رفت. وی میگوید که نیروهای واگنر که در شورش ظاهری شرکت نکرده اند با وزارت دفاع روسیه قرارداد امضا خواهند کرد و تحت پیگرد قانونی قرار نخواهند گرفت (۲). اگر چنین خبری صحت داشته باشد، باید گفت که ارتش روسیه یک ارتش غیر حرفه ای است که میتواند تعداد بیشماری تروریست، جانی را درخود جای دهد!. ولی تاکنون باور براین بوده است که ارتش روسیه ارتشی بسیار مجهز، قوی و آموزش دیده در سطح جهانی است!.
به منظور بررسی اوضاع و احوال روسیه و جنگ اوکراین لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، روز شنبه با متحدان خود از کانادا، فرانسه، آلمان، لهستان و بریتانیا صحبت کرد. سخنگوی ارشد پنتاگون، سرتیپ ژنرال پاتریک رایدر در بیانیه ای اعلان کرد تماس ها در مورد وضعیت روسیه ادامه خواهد داشت. تا کنون مشخص نشده است که توافق پوتین و لوکاشنکو و پریگوژن چه بوده است!. ولی با احتمال بالا هیچ راهی برای بازگشت پریگوژین وجود ندارد. در نتیجه، پریگوژین اکنون باید مراقب حفظ جان خود در برابر نیروهای امنیتی روسیه باشد. بهر روی پوتین پریگوژین را یک خائن خواند و این گفته بار سنگینی برای پریگوژین در بردارد. آیا پریگوژن در بلاروس در امان خواهد ماند خود قابل تأمل است. چنین اقدامی در هنگام جنگ بجز اشد مجازات نمیتواند بهای دیگری داشته باشد. بنابراین سرنوشت پریگوژن بسیار نامشخص و بعضی تحلیل گران پایان زندگی سرپرستی واگنر و حتی جان او را حتمی می دانند.
پس از وقوع شورش، شهردار مسکو سرگئی سوبیانین از ساکنان خواست به استثنای برخی از کارگران ضروری در خانه بمانند، که بیانگر مشوش بودن وضعیت است، و در مسکو طرح عملیات ضد تروریستی اعلام شد. شهردار مسکو گفت وضعیت دشوار است. وی با بیان اینکه ممکن است تردد در برخی مناطق مسدود شود از مردم خواست از تردد در سطح شهر خودداری کنند. سفر در جاده های اطراف مرزهای شرقی، جنوبی و غربی منطقه مسکو نیز، مسدود گردید. پرواز های شرکت های هواپیمایی نیز محدود اعلام شد. دولت بریتانیا توصیه های سفر هوایی به روسیه بویژه به منطقه روستوف و خطر ناآرامی بیشتر در سراسر روسیه را اعلام داشت. وزارت خارجه ایالات متحده نیز بدون اشاره به درگیری های صبح شنبه به شهروندان آمریکا اعلام داشت از سفر به روسیه و اوکراین اجتناب کنند. کشور لتونی که با روسیه همرز است نیز مرزهای خود را بروی شهروندان روسیه بسته بود.
با توجه به مراتب بالا آیا عمر رژیم پوتین به پایان رسیده است؟ پوتین کارنامه امنیتی بسیار شایانی دارد. وی سالیانی عضو کا گ ب بوده، و با احتمال بالا از این شورش جان سالم بدر خواهد برد، ولی شیرازه و استحکام دولت خودکامه او ثبات خود را از دست داده است. آیا او میتواند بازهم آلیگارش روسیه را با خود همراه نگاه دارد خود بسیار قابل بحث و تأمل است. آلیگارش روسیه ممکن است، از دست دادن سرمایه خود بدلیل تحریمهای جنگ اوکراین را تا حدی تحمل کند ولی از اینکه شورشی که باعث سقوط رژیم باشد را احتمالاً «نه». آلیگارش ها برای ماندن در ثروت احتمالاً براحتی پوتین را مورد معامله قرار خواهند داد. ممکن است نیروهای انتظامی- امنیتی روسیه بتوانند امنیت را دوباره برقرار کنند، ولی جنگ قدرت ادامه خواهد یافت. مردم روسیه بعد از این شورش از زاویه دیگری به ولادیمیر پوتین نگاه خواهند کرد!.
میخائیل کاسیانوف، سیاستمدار پیشین روسیه که در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ میلادی نخست وزیر روسیه بود، در واکنش به تحولات روز شنبه روسیه گفت «این آغاز یک پایان برای ولادیمیر پوتین است». کاسیانوف میگوید اگر چه به ظاهر بنظر میرسد با توافقی بین پوتین، لوکاشنکو و پریگوژین شورش به پایان رسیده، اما ولادیمیر پوتین همچنان با یک «معضل بسیار بزرگ روبه رو است و پریگوژین را هرگز نخواهد بخشید». در این راستا آنتونی بلینکن وزیر امورخارجه آمریکا هم میگوید آشوب روسیه ممکن است ماه‌ها به طول بیانجامد. بلینکن در مصاحبه با «ان‌بی‌سی» بار دیگر بر پشتیبانی «قاطع» واشنگتن از اوکراین برای دفاع از خود در برابر تهاجم نظامی روسیه و بازپس‌گیری قلمرو اشغالی این کشور تأکید کرد. وی همچنین گفت این آشوب ممکن است تمرکز روس‌ها در جنگ اوکراین را به‌هم بزند. افزون براین بُروز شک و تردید در وفاداری نظامیان روسیه به پوتین نیز بسیار قابل توجه است. آیا پوتین قبل از پایان جنگ اوکراین به پاکسازی ارتش دست خواهد زد؟ بعید بنظر میرسد.
اندیشکده اتلاتیک شمالی بررسی کرده است، اگر پوتین بخواهد انسجام ارتش را نگهدارد و به جنگ اوکراین ادامه دهد باید پریگوژین را از سر راه خود بردارد، و شورش پریگوژین را در چندین زمینه بررسی کرده است(۳).
اول اینکه اقدام پوتین و اشغال اوکراین ناموفق بوده و این شکاف عمیقی بین فرماندهان نظامی روسیه بوجود آورده است.
دوم، شورش پریگوژین نشان می دهد پوتین وظایف کلیدی را به بازیگرانی مانند پریگوژن یک جنایتکار واگذار کرده و نه به فرماندهان ارتش روسیه. اقدام پوتین و همگامی با گروه تروریستی واگنر فرماندهان ارتش روسیه را به فکر می اندازد که در صورت کودتا و یا شورشی از ارتش جدا و به شورش به پیوندند.
سوم، امکان دارد اقدام پوتین و همکاری با پریگوژین باعث شده رهبران نظامی و غیرنظامی اتحادیه روسیه که دل پری از پوتین دارند پنهانی با پریگوژن عهدی بسته باشند ولی درحال حاضر عقب نشینی تاکتیکی داشته اند تا هنگام فرصت بهتر و تضعیف بیشتر پوتین.
چهارم، اگر پریگوژین بهای سنگینی برای شورش خود نپردازد، رژیم پوتین در معرض خطر جدی تری قرار خواهد گرفت.
همانگونه که اشاره شد زندگی سیاسی پوتین به پایان عمر خود رسیده، و مرگ سیاسی پوتین سقوط خامنه ای و پایان حکومت دینی در ایران را تسهیل میکند.
ناخدا محمد فارسی
۲۹ ژوئن ۲۰۲۳
1 – https://www.radiofarda.com/a/32473831.html
2 – https://www.washingtonpost.com/world/2023/06/24/russia-ukraine-war-news-wagner-prigozhin/?utm_source=alert&utm_medium=email&utm_campaign=wp_news_alert_revere&location=alert
3 – https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/prigozhin-rebellion/?mkt_tok=NjU5LVdaWC0wNzUAAAGMkx7ii2rv22q5O-Ls5i2U2qRYLzX8OrWjr32MCwMCnEjE4uGg2lZGIcPhemKkuWvZIhcmdGi1BP4qMytvpF7258h6tyIwvkS-fN9PXOPCKI10