بررسی حوادث دردناک مربوط به ارامنه در قرن ۱۹ که ترکهای دولت عثمانی برعلیه ارامنه انجام دادند یک «نسل‌کشی» بود و در قرن ۲۱ هم در قره باغ در حال انجام است. کشور ترکیه «نسل کشی» ارامنه را تنها یک «ترادژی» قلمداد میکند در حالی که اسناد معتبری وجود دارد که «نسل کشی» ارامنه توسط ترکهای عثمانی را تأیید میکند. این موضوع به عللی، مانند حساسیت‌های سیاسی و انکار عنوان نسل کشی توسط دولت کنونی ترکیه، کوشش شده تا این جنایت علیه بشریت به بوته تاریخ سپرده شود. در حالیکه این «نسل کشی» از زبان اسمپت قربادیجان در کتابی با عنوان «باقی ماندگان نسل کشی فراموش شده» اثبات شده است (۱).
محوریت سال ۱۹۱۵ بیانگر۳ دهه از کشت و کشتار ارمنیان توسط ترکهای عثمانی است. بویژه بیان گر کشتاری است که بین سال‌های ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۶ میلادی توسط نیروهای سلطان عبدالحمید دوم به فرماندهی ژنرال زکی پاشا و نیروی حمیدیه؛ علیه ساکنین ارمنی و آشوری شهرهای ارمنستان غربی انجام گرفت. جمع قربانیان کشتارهای ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۶ میلادی بالغ بر ۲۰۰،۰۰۰ نفر برآورد شده‌است. برابر با تحقیقات پژوهشگران و تحلیل گران این تعداد تنها در مدت دو سال از سه دهه رخ داده که میتوان با استنتاج گمانه زد در مدت سه دهه لااقل سه میلیون مسیحی ارمنی بدست مسلمانان عثمانی یا به قتل رسیده اند، یا در راه فرار بدلیل گرسنگی، حملات راهزنان، سرما و دیگر مشکلات طبیعی جان خود را از دست داده اند. جنایت «نسل کشی» ارامنه، توسط امپراطوری عثمانی، از طریق کشورهای اروپا و امریکا مورد تأیید قرار گرفته ولی ترکیه کماکان نسل کشی قرن ۱۹ را یک «تراتژی» میداند!.
مشکل بین آذربایجان و ارمنستان امر جدیدی نیست، این دو کشور سال ها است با هم بر سر مالکیت منطقه کوهستانی قره باغ جنگیده اند. با توجه به منافع ژئوپولیتیک، روسیه و ترکیه بطور غیر مستیقم در این درگیری های اخیر نقش ایفاء کرده اند. برای نمونه وارد کردن شبه نظامیان وابسته به ترکیه در کارزار ۴۵ روزه نوامبر ۲۰۲۰، و دیگر کمک های نظامی این امکان را برای آذربایجان بوجود آورد تا ارمنستان را شکست داده و در این جنگ پیروز شود.
در درگیری های اخیر بدلیل ضعف و انزوای دولتهای جمهوری اسلامی، ترکیه با اعمال نفوذ در کشورهای آذربایجان و جمهوری خود مختار نخجوان بدنبال برقراری هژمونی در شمال غرب کشور ایران گردید. ترکیه با حمایت از آذربایجان در جنگ ۴۵ روزه نوامبر ۲۰۲۰ ، و شکست ارمنستان، با میانجیگری روسیه و ترکیه آتش بس و توافقی بین آذربایجان و ارمنستان برقرار شد. از جمله این توافق شامل ایجاد کریدور لاچین که ارتباط ارمنستان را به قرباغ متصل میکرد می باشد، و همچنین برقراری کریدور تجاری زنگزور که ترکیه را از طریق قره سو، در جمهوری خودمختار نخجوان، آذربایجان، و بحر خزر به کشورهای آسیای مرکزی متصل میکند. آمّا توافق کریدور زنگزور هنوز مورد بحث است و اجرایی نشده است.
باعث تأسف است که جهان غرب و بويژه مسیحیان نظاره گر این تحولات هستند و اقدامی انجام نمی دهند. دولت ترکیه بدنبال برقراری هژمونی در قفقاز جنوبی، رویای امپراتوری عثمانی در سر می پروراند. اعمال تروریستی مسلمانان افراطی بویژه برعلیه مسیحیان در اقصی نقاط جهان ادامه دارد. رسانه اینترنتی گیت استون مقاله را روز یکشنبه اول اکتبر ۲۰۲۳ به چاپ رسانده است که بسیار قابل تأمل است (۲). عنوان این مقاله این است «هر وقت بخواهند بکشند، می کشند». در حالی که همه یا حتی بیشتر مسلمانان درگیر این موضوع نیستند، آزار و اذیت مسیحیان توسط افراط گرایان اسلامی در حال افزایش است. این گزارش تاکید دارد که چنین آزار و شکنجه ها تصادفی نیست، بلکه سیستماتیک است و صرف نظر از زبان، قومیت یا مکان صورت می گیرد.
همچنین این گزارش از آزار و اذیت مسیحیان در ماه گذشته به چند نمونه اشاره دارد. در ماه گذشته مسلمانان یک مرد مسیحی را در پاکستان در روز ۲۲ اوت ۲۰۲۳ محاصره کردند و او را به قتل رساندند. افراطیون فولانی در نیجریه به ۲۱ دهکده مسیحی نشین ساعت ۲ بعد از نیمه شب حمله کرده و اکثر مسیحیان را سلاخی کردند. از اینگونه حوادث در کشورهای موزامبیک، اوگاندا، و دیگر کشورهای آفریقایی استمرار دارد. قابل تأمل است که مسلمانان افراطی تنها به مسیحیان حمله میکنند و آنها را مرتد میدانند و بخود حق میدهند که باید آنها را بکشند. در چند روز گذشته ناظر اذیت و ازار و نفی بلد، بیش از ۱۰۰۰۰۰ ارمنی ساکن در قره باغ کوهستانی که به نام آرتساخ نیز شناخته می شود، بوده ایم. این اقدام با محاصره کریدور لاچین از روز ۴ اوت ۲۰۲۳، توسط نیروهای امنیتی آذربایجان که مانع دسترسی به مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و سایر موارد ضروری برای این مسیحیان بود رخ داد. همانگونه که در بالا آمد در نسل کشی قرن ۱۹ یکی از روش ها که ترکهای عثمانی استفاده میکردند، به فقر و گرسنگی کشاندن ارامنه و نابودی آنان از از این طریق بود.
شوربختانه صلحی که بین آذربایجان و ارمنستان پس از جنگ ۴۵ روزه در نوامبر ۲۰۲۰ برقرار شد، به ترکیه و روسیه امکان داد به آسانی خواسته هایشان را در قفقاز جنوبی اجرایی کنند، و رژیم اسلامی بدلیل انزوای سیاسی نتوانست در این توافق و قرارداد ها نقشی ایفا کند، و عکس العملی از رژیم و بخصوص اقدام سیاسی چشم گیری دیده نشد. شگفت انگیز است که کشور ایران، به دلیل بی کفایتی رژیم، نتوانسته در تحولات اخیر قره باغ تاثیرگذار باشد و بازنده این تحولات به حساب می آید. مضاف بر این ضعف و بی خردی سیستم دیپلماسی رژیم، فشار تحریم ها، بحران اقتصادی، ضعف دولت و تضعیف اقتدار کشور در داخل و خارج ، ثبات و حاکمیت ملی کشور ایران را در منطقه زیر سئوال برده است.
رسانه اینترنتی رادیو فردا گزارش کرده که ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه ۲ اکتبر ۲۰۲۳، در واکنش به تحولات قره باغ کوهستانی و همزمان با سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان به تهران، با تکرار مواضع جمهوری اسلامی، تاکید کرد «ایران مخالف تغییر مرزهای بین‌المللی» است. ناصر کنعانی تنها به این یک جمله پیرامون تحولات و بحران در مرزهای شمال غرب کشور بسنده کرد. و در این مصاحبه ببشتر بر «روند رایزنی‌ها با مقام‌های جمهوری آذربایجان» برای بازگشایی سفارت این کشور در تهران تمرکز نموده و آنرا «دلگرم‌کننده» توصیف کرد. وی گفته است «ما تاکید داریم که مخالف تغییر مرزهای بین‌المللی و مخالف ایجاد تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه هستیم و دیدگاه خود را در این ارتباط به صورت روشن و شفاف اعلام کرده‌ایم.» لازم است یادآور شویم تنها مخالفت در مقابل مقاصد شوم دولت ترکیه کافی نیست. کنعانی در پاسخ به سئوالی درباره «اظهارات اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در مورد ارسال پالس‌های مثبت از طرف ایران در مورد کریدور زنگزور»، عنوان کرد که «ایران با توسعه راه‌های مواصلاتی به نحوی که منافع همه کشورهای منطقه تامین شود، موافق است (۳).» آیا بیان سخنگوی وزارت خارجه ایران شستن دست از مسئولیت تاریخی نیست؟ سرزمین ومنافع ترانزیتی کشور در حال بلعیده شدن توسط ترکیه و آذربایجان و روسیه است، کنعانی اذعان دارد در صورتیکه منافع تمام کشورها تأمین شود رژیم ایران موافقت خواهد کرد!!.
کاملاً مشخص است که رژیم بی کفایت اسلامی، یا متوجه بحرانی بودن اوضاع نیست، و یا تمامیت ارضی و منافع ایران و مردم ایران برایشان اهمیت ندارد. اظهارات کنعانی در حالی بیان میشود که فرستاده ارمنستان در اتحادیه اروپا، روز دوشنبه ۱۰ مهر، هشدار داده که اگر غرب اقدامات لازم را انجام ندهد باکو ممکن است در آینده نزدیک به خاک ارمنستان حمله کند. این اظهار نظر بسیار مهم و قابل تأمل است. برابر با اطلاعات تأیید نشده، درصورتیکه ایران با کریدور زنگزور در مرز ایران و ارمنستان موافقت نکند، آذربایجان با حمایت ترکیه استان جنوبی ارمنستان را تسخیر خواهد کرد و این اقدام ایران را بطور کامل از راه ترانزیتی جنوب ایران به قفقاز شمالی و دریای سیاه محروم نموده و راه ترانزیتی اروپا از طریق ترکیه، ایران به آذربایجان و آسیای مرکزی را قطع خواهد کرد. و در نتیجه ایران میلیاردها دلار منافع ترانزیتی سالیانه خود را از دست میدهد. اظهارات ناصر کنعانی که رژیم با تغییرات ژئوپولتیک مخالف است مشکلی را حلّ نخواهد کرد. در صورتیکه آذربایجان با کمک ترکیه به ارمنستان حمله کند، و استان جنوبی ارمنستان را تسخیر کند، رژیم فاسد اسلامی قادر به هیچ واکنشی نخواهد بود.
جمهوری آذربایجان دو هفته پیش با عملیاتی برق‌آسا به منطقه قره‌باغ حمله نمود و منطقه قره باغ را تصاحب کرد. و حاکمیت کامل خود بر این منطقه را احیا کرده است. قره‌باغ کوهستانی جمعیتی بالغ بر ۱۲۰ هزار ارمنی را در خود جای داده بود که اکنون بخش عمده‌ای از این جمعیت با ترک مناطق سکونت خود وارد کشور ارمنستان شده‌اند. بدلیل انزوای سیاسی، رژیم ایران قادر نیست در تحولات بحرانی آذربایجان و ارمنستان و توافق صلح بین این دوکشور نقشی ایفاء کند. احتمال برقراری کریدور زنگزور ویا اشغال استان جنوبی ارمنستان بسیار محتمل است. این بدین معنی است منافع ترانزیتی-تجاری کشور ایران از طریق شمال غرب کشور بدست این رژیم بی کفایت از دست خواهد رفت.
مشاهده میشود در پس درگیری جمهوری آذربایجان و ارمنستان مشکلات عدیده ای نهفته است که میتواند برای کشور ایران بسیار پر هزینه باشد. اگر فرض بر محال را در نظر بگیریم و رژیم اسلامی بخواهد با جمهوری آذبایجان درگیری نظامی داشته باشد تا از منافع ایران دفاع کند، این درگیری میتواند به تظاهراتی در شهر تبریز ودیگر شهرهای آستان آذربایجان به نقع جمهوری آذربایجان بیانجامد، که در راستای خواست تجزیه طلبانه گروهی از آذری زبانان ایرانی میباشد، که الحاق و یکپارچه کردن آذربایجان را در سر می پرورانند.
با در نظر گرفتن همه جوانب مردم ایران برای تجات کشور راهی بجز عبور از این رژیم فاسد و بی کفایت اخوندی ندارند. امید برآن بود که با انقلاب «زن-زندگی-آزادی» مردم شریف ایران بخصوص جوانان کشور، از این رژیم ویرانگر عبور کنند، ولی متأسفانه بدلیل ناهمآهنگی اپوزیسیون و نبودن راهکار و تداوم اعتراضات، فرصت از دست رفت و رژیم توانست باردیگر حرکت انقلابی مردم را برای مدتی مسکوت نماید. اما انقلاب مهسا زنده است و مردم ایران مترصد برای فرصتی دیگر و تا آن هنگام مردم به مقاومت مدنی خود شامل اعتصابات و اعتراضات ادامه خواهند داد.
ناخدا محمد فارسی
۴ اکتبر ۲۰۲۳
1 – Surviving the Forgoten Armenian Genocide, ISBN: 978-0-9916145-7-8
2 – https://www.gatestoneinstitute.org/20004/persecution-of-christians-august
3 – https://www.radiofarda.com/a/32620484.html