ماه عسل در نخجوان؛ تنش در ایروان، تهران چگونه می‌نگرد؟

در همان هنگام که ایروان شاهد برگزاری مجلس سوگواری است ، کمتر از ۲۰۰ کیلومتر آنطرف‌تر و در نخجوان ، جمهوری آذربایجان و ترکیه ماه‌عسل روابط خود را جشن گرفتند.

هواپیمای ریاست جمهوری ترکیه دوشنبه در شرایطی در فرودگاه نخجوان فرود آمد که هزاران ارمنی که تا هفته پیش در منطقه قره‌باغ می‌زیستند و از ۱۰ ماه پیش نیز تحت محاصره غذا، دارو و سوخت قرار داشتند با سقوط دولت جمهوری خودخوانده قره‌باغ کوهستانی/آرتساخ و کنترل ارتش جمهوری آذربایجان بر خان‌کندی/استپاکرت، راه فرار از قره‌باغ به سوی ارمنستان را در پیش گرفته‌اند و گفته میشود تاکنون بیش از ۱۰٪ جمعیت ارمنی قره‌باغ ضمن عبور از دالان لاچین وارد ارمنستان شده‌اند. 

این در حالیست که وضعیت سیاسی ارمنستان نیز متشنج است و پس از شوکی که جنگ هفته گذشته و تسلیم شبه نظامیان ارامنه قره‌باغ ظرف ۲۴ ساعت به جامعه ارمنستان وارد کرده و غرور ملی ارامنه را جریحه‌دار ساخته چندین شبانه‌روز است که ایروان عرصه تظاهرات مخالفان نیکول پاشینیان است که او را متهم به بی‌کفایتی و عدم حمایت لازم از ارامنه قره‌باغ می‌کنند.

تظاهراتی که دولت پاشینیان روز یکشنبه با بازداشت ۸ تن از مقامات نظامی و کشوری سابق ارمنستان از جمله آلبرت بازیان شهردار سابق ایروان و طرح اتهام طراحی کودتا با هدف سرنگونی دولت به آنان ، نسبت به آن واکنش داد تا بلکه تظاهرکنندگان خشمگینی که خواستار کناره‌گیری پاشینیان و برگزاری انتخابات زودهنگام هستند را با برجسته کردن خطر کودتا در صورت ادامه ناآرامی‌ها به خانه بازگرداند.

اما در همان هنگام که ایروان شاهد برگزاری مجلس سوگواری است، کمتر از ۲۰۰ کیلومتر آنطرف‌تر و در نخجوان، جمهوری آذربایجان و ترکیه ماه‌عسل روابط خود را جشن گرفتند. جشنی که با سفر یکروزه اردوغان به این منطقه آرام، بی‌هیاهو و کم جمعیت و استقبال الهام علی‌اف از او در بعدازظهر بارانی اولین روز هفته همراه بود و البته به کنفرانس خبری مشترکی نیز ختم شد که در آن تنها دو رییس‌جمهور سخن گفتند و خبری از پرسشهای خبرنگاران نبود.

البته اگرچه رسانه‌های دو طرف و بویژه رسانه‌های همسو با اردوغان در ترکیه در ساعات منتهی به سفر اردوغان به شکلی وسیع ادعا کرده بودند گشایش دالان زنگه‌زور در دستورکار دیدار دو رییس‌جمهور قرار دارد و حتی کانال خبر گلوبال که با نزدیکی‌اش به دولت علی‌اف شناخته می‌شود از احتمال تسلیم دولت ارمنستان در برابر «مشت آهنین علی‌اف» و پذیرش واگذاری دالان زنگه‌زور به جمهوری آذربایجان همزمان با این سفر سخن گفته بود، اما اردوغان در کنفرانس خبری‌اش به شکلی غیرمنتظره به بحث دالان زنگه‌زور نپرداخت و تنها به ارمنستان توصیه کرد تا دست دوستی که به سمتش دراز شده را بفشارد و فرصت را غنیمت شمارد.

و این همه در شرایطی اتفاق می‌افتد که تهران ضمن تاکید بر حمایت از تمامیت ارضی هر دو جمهوری همسایه خود در قفقاز جنوبی، عدم تغییر ژئوپلتیک قفقاز و مرزهای بین المللی خود را به عنوان خط قرمز خود اعلام کرده و با انجام مانور عبور از ارس در مهرماه سال گذشته نیز نشان داده که برای دفاع از خط قرمزش تعارف ندارد و در صورت نیاز به قدرت نظامی نیز متوسل می‌شود هر چند دیروز سه‌شنبه ۴ مهر رسانه‌های ترکیه خبر دادند که اردوغان در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران در هواپیمای بازگشت از نخجوان گفته است که «در حال دریافت سیگنال‌های مثبت از ایران درباره دالان زنگه‌زور هستیم.» اما هنوز تهران هیچگونه موضع رسمی که موید ادعای رییس جمهور ترکیه باشد نگرفته و بنظر می‌رسد موضع رسمی تهران همان موضع آیت‌الله خامنه‌ای رهبر عالی نظام جمهوری اسلامی است که با تغییر ژئوپلتیک و مرزها در قفقاز مخالف است.

حال اما پرسش این است که تهران این سوگ و ماه‌عسل همزمان در دو ولایت سابقش در قفقاز جنوبی را که چگونه می‌بیند؟ دو ولایت ایروان و نخجوان که تا ۱۸۲۸ بخشی از قلمرو ایران بودند و به عنوان غرامت جنگ دوم ایران-روس از ایران جدا شدند!

ایروان ، مورد حمایت مشترک واشنگتن و تهران

حسن بهشتی‌ پور کارشناس ارشد مطالعات قفقاز و روسیه در موسسه مطالعات اوراسیا (ایراس) در تهران ، درباره سفر اردوغان به نخجوان به یورونیوز می‌گوید: «آقای اردوغان بسیار کهنه‌کار تر و پخته‌تر از آقای علی‌اف است و هیجان‌زدگی علی‌اف را نیز ندارد. اردوغان می‌داند که تنها حامی ارمنستان، ایران نیست و در این زمینه امریکا و حتی فرانسه نیز بازیگران مهم و جدید قفقاز جنوبی هستند که مایلند وارد حیات خلوت روسیه در قفقاز شوند.»