مبحث «نه می‌بخشیم، نه فراموش می‌کنیم» در جامعه به ا-شکال مختلف و با شدت و حدت مختلف جریان دارد. وظیفه جامعه سیاسی این است که این مبحث را با هدف برپایی و پویایی و پیشبرد مردمسالاری، و با روش‌های خشونت‌زدا، از همین امروز مدیریت کند. فردا دیر است! همین امروز باید عمل کنیم! باید جلوی خشونت‌ها و انتقام‌گیری‌های زنجیره‌ای گرفته شود.
بدی و خشونت و تجاوز به حقوق از یک طرف، و نیز در مقابل آن در طرف دیگر خوبی و صلح و دوستی و دفاع از حقوق و احقاق حقوق، پدیده‌هایی هستند که، مانند مغناطیس، پندارها را (و در نتیجه کردارها و گفتارها را) به سمت خود می‌کشند و در جهت خود به صورتی شتابگیر، سوق می‌دهند، و ابعاد کیفی و کمی آن را اضافه می‌کنند.
ولی باید بیاد خود بیاوریم که در هر جنایتی، سه عامل موجود است:
۱- تجاوزکننده، ۲- تجاوزشونده، ۳- مردم عادی کوچه و خیابان که ناظر بر این جنایت‌ها، منفعلانه مشغول زتدگی روزانه خود هستند (تا کی برسد به نوبت خود آنها!)
بایسته است که مبحث «نه می‌بخشیم، و نه فراموش می‌کنیم» در این هر سه گروه به تفکر و بحث گذاشته شود. بسیاری از هر سه گروه، با دلایل متفاوت، تمایل به ورود به این مبحث را ندارند. به‌خصوص در جامعه تحت ظلم و تجاوز و استبداد ایرانی. اعضای جامعه سیاسی، نه آنها که فقط «آپوزیسیون» هستند، بلکه آنان که به کنش‌های مردمسلارانه و حقوق‌مدارانه در تلاش بوده و هستند، وظیفه روشنگری این مفاهیم را به عهده دارند. انجام این وظیفه در این زمان، بیش از پیش اهمیت ویژه‌ای دارد.
«عفو عمومی» از یک طرف، به رژبم گدشته و جنایت‌ها و جنایت‌کارانش، مشروعیت می‌دهد. از طرف دیگر در نظام جدید، پایه‌های تکرار آن جنایت‌ها را، منتها این دفعه با دلیل و انگیزه‌ی «خوب» از همان اول ساخته می‌گردد.
اگر حقوق‌دانان و فعالان حقوق بشر به این امر رسیدگی جقوقی نکنند، خلاء ناشی از این انفعال و بی‌غمی توسط قدرت‌ها پر خواهد شد و خشونت‌های زنجیره‌ای به جامعه تحمیل خواهد شد.
خشونت‌های مردم خارج از رژیم، (چه مردم عادی، و چه «آپوزیسیون») هم باید نفی و تقبیح گشته و به این دسته از تجاوزات به حقوق هم مانند تجاوزات به حقوق توسط مهرههای رژیم رسیدگی شود.
«افراد عادی» و اعضای جامعه مدنی هم از این قاعده مستثنا نیستند.
همه ما در ساختن سرنوشتی که امروز داریم، نقش داشته‌ایم.
هر کسی (هر فرد حقیقی و یا حقوقی) که به هر حقی از حقوق هر کسی در هر مکانی و در هر زمانی تجاوز کرده است:
۱- پرسنل لشکری و کشوری در رژیم ولایت مطلقه:
آمران
ماموران و عاملان، با این تاکید که مامور، معذور نیست!
۲- آپوزیسیون:
آمران
عاملان
۳- جامعه مدنی
من، شما، ما، همه ما نباید ببخشیم و نباید فراموش کنیم. بدین ترتیب با خشونت‌زدایی، به التیام زخمهای همدیگر می‌پردازیم، و برای جبران تجاوزات به حقوق، به کمک همدیگر می‌شتابیم.
نقش حضور مردم در ساختن جامعه‌ای صلح‌آمیز، غیرقابل انکار است.
❊