مشارکت کم در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس گذشته به روحانیون تهران هشدار داد که پایگاه سیاسی آنها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. برای مقابله با این معضل، مسعود پزشکیان را از مرحله غربالگری شورای نگهبان برای کاندیداتوری ریاست جمهوری عبور دادند. آنها امیدوار بودند که مشارکت اصلاح طلبان و اقوام را افزایش دهند. پزشکیان علاوه بر فارسی به زبان های آذری و کردی صحبت می کند که مشارکت را افزایش می دهد. با این حال، گروه‌های سکولار و ملی‌گرا مدعی شده‌اند که غربالگری کاندیداها توسط شورای نگهبان برای حفظ دین‌سالاری، انتخابات را بی‌ربط می‌کند و پیوسته انتخابات را تحریم می‌کنند. آنها در عوض می خواهند رژیم آخوندی را سرنگون کنند.
در حالی که کاندیداتوری پزشکیان در دور اول رای دهندگان بیشتری را به پای صندوق های رای نیاورد، با این حال در دور دوم، بخش بزرگی از جمعیت قومی در شمال غرب و برخی در جنوب شرق به او کمک کردند تا به ریاست جمهوری برسد. مشارکت در دور اول 39.9 درصد و در مرحله دوم 49.8 درصد بود. یعنی در هر دو مرحله اکثر واجدین شرایط رای ندادند. پزشکیان در طول مبارزات انتخاباتی خود با سخنرانی به زبان های آذری و کردیش که زبان مادری آن استان ها هستند، احساسات قومیتی را در ایرانیان استان های شمال غرب برانگیخت و گفت که چرا پست های کلیدی کشور در اختیار آنها قرار نمی گیرد.
حدود 10.5 میلیون نفر در دور اول به پزشکیان رای دادند که باعث شد او برای رقابت با سعید جلیلی راهی دور دوم شود. پزشکیان در دور دوم، در 5 جولای 2024، 16 میلیون و 384 هزار و 403 یا 54.76 درصد از آرای مردمی را در مقابل 13.5 میلیون جلیلی (44.3 درصد) به دست آورد. پزشکیان و جلیلی تقریباً مساوی استان ها را بردند. در 16 استان، پزشکیان و جلیلی در 15 استان بیشترین آرا را به خود اختصاص دادند، اما به دلیل آرای قومی بیشتر در چهار استان اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان، پزشکیان آرای بیشتری را به دست آورد. مجموع اختلاف آرای پزشکیان با جلیلی در تمام31 استان حدود 2 میلیون و 850 هزار رأی بوده است.
پزشکیان نهمین رئیس جمهور ایران و سومین غیر روحانی شد. پزشکیان با 69 سال سن مسن ترین رئیس جمهور ایران می شود و در 9 مرداد1403 تحلیف می شود.او با تحصیلات پزشک است. پزشکیان از دین برای پیشبرد حرفه سیاسی خود استفاده کرد. در دوران دانشگاه به گروه‌های دانشجویی اسلام‌گرا پیوست و کلاس‌هایی را برای آموزش قرآن و نهج‌البلاغه، کتاب‌های اولیه مسلمانان، تأسیس کرد. کار سیاسی او شامل وزیر بهداشت از سال 1380 تا 1384، پنج بار انتخاب به مجلس و معاونت اول مجلس از سال 1395 تا 1399 است.
پیروزی پزشکیان لزوماً به نفع ایرانیان، به ویژه طبقه فقیر و کارگر نیست. برخی او را شارلاتانی می دانند که از اعتقادات مذهبی و ریشه های قومی ایرانیان برای فریب آنها سوء استفاده می کند. آنها ریاست جمهوری او را تهدیدی از سوی پان ترکیسم و صهیونیست ها علیه تمامیت ارضی ایران می دانند. ریشه‌های قومی پزشکیان ممکن است احساسات رادیکالیسم قومیتی را برانگیزد و در را به روی پان ترکیسم و حامیان امپریالیستی آنها که در آرزوی تجزیه ایران هستند باز کند.
پزشکیان می خواهد همان قواعد دینی سابق را دنبال کند و دستورات دینی را رعایت کند. همان دیکتاتوری تئوکراتیک بر ایرانیان تحمیل خواهد شد. پزشکیان پس از پیروزی با تشکر از علی خامنه‌ای رهبر انقلاب گفت: «اگر ایشان نبود نام ما به راحتی از صندوق‌ها بیرون نمی‌آمد» و بر وفاداری خود به رهبری تأکید کرد. پزشکیان برای رهبری احترام قائل است و متضمن این است که او باید مجری دستورات او باشد. با فرض صادق بودن او، تغییرات زیادی در سیاست های رژیم انتظار نمی رود. رهبری بر سیاست‌های خودکفایی تاکید کرده و گفته هیچ سازشی با آمریکا وجود نخواهد داشت. خامنه ای همان مسیر رئیس جمهور قبلی، ابراهیم رئیسی را مشخص کرده است: اسلام انقلابی باید ادامه یابد. رهبری تاکید کرده که رئیس جمهور جدید باید اهداف انقلاب اسلامی را دنبال کند. همچنین سعید جلیلی رئیس دولت در سایه نظام به پزشکیان اعلام کرد که سیاست‌های رژیم باید ادامه یابد. جلیلی به پزشکیان هشدار داد که اگر به گونه‌ای عمل کند که با سیاست‌های نظام همسو نباشد، برای اصلاح آنها وارد عمل خواهد شد.
اختلافاتی بر سر معیارهای انتخاب کابینه آتی به وجود آمده است. پزشکیان گفته است که به جای خویشاوندی در گذشته، ملاک انتخاب اعضای دولتش باید بر اساس تخصص فردی باشد. پزشکیان جواد ظریف وزیر امور خارجه سابق را به ریاست «شورای راهبری» کابینه خود منصوب کرد. ظریف در آمریکا تحصیل کرده است. او در زمان خدمت به عنوان دیپلمات ایرانی در سازمان ملل، روابط دوستانه ای با برخی از رهبران مشهور حزب دمکرات آمریکا از جمله جان کری و جورج سوروس برقرار کرد. ظریف به دلیل ارتباطش با آمریکایی ها مورد انتقاد برخی محافظه کاران قرار گرفته است. محمود نبویان نماینده مجلس گفته است ظریف در سرزمین کفار بزرگ شده و در خدمت اربابان آمریکایی است و برای آنها مانند یک یهودی رفتار می کند. همچنین حسین شریعتمداری، سردبیر روزنامه کیهان، از ظریف به دلیل معیارهای وی در انتخاب اعضای کابینه انتقاد کرد که آن را مغایر با قانون اساسی و موازین صریح اسلامی دانست. وی تلویحاً گفت که ظریف از افکاری پیروی می کند که صهیونیست ها تبلیغ می کنند.
پزشکیان دانشی در زمینه علوم اجتماعی ندارد و می خواهد برای تصمیم گیری در این زمینه به مشاوران خود تکیه کند. او می‌خواهد مذاکرات با آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران را از سر بگیرد و قول داده است در ازای لغو تحریم‌های غرب علیه ایران، توافق ۲۰۱۵ را احیا کند. اما علیرغم امتیازاتی که قبلا داده شده بود، تحریم ها برداشته نشد. ظریف به همین عوامفریبی ادامه داد که تحریم ها قابل برداشتن است. با این حال، با توجه به انتخابات ریاست جمهوری آینده در ایالات متحده، این واقع بینانه نیست، زیرا جو بایدن رقابت ریاست جمهوری را ترک کرد و نامزدی کامالا هریس را برای ریاست جمهوری تایید کرد. به احتمال زیاد، دونالد ترامپ برنده ریاست جمهوری خواهد شد. در این صورت او به راحتی موضوع هسته ای با ایران را حل نخواهد کرد. پزشکیان اعلام کرده است که از جنبش های مقاومت اسلامی علیه اسرائیل حمایت می کند که آمریکا با آن مخالف است.
علاوه بر این، اگر امتیازاتی در مورد برنامه هسته ای و موشکی ایران داده شود، صنعت دفاع ملی می تواند به خطر بیفتد. چنین امتیازاتی باعث تضعیف امنیت ملی ایران خواهد شد. علاوه بر این، لغو تحریم ها به طبقه بازرگانان ثروتمند کمک می کند تا از تجارت به قیمت تعطیلی صنایع داخلی سود ببرند. بازکردن مرزهای کشور به روی خودروهای لوکس و سایر اقلام گران قیمت تنها باعث خوشحالی سبک زندگی مجلل در شمال تهران خواهد شد.
پزشکیان برنامه قابل قبولی برای حل مشکلات اقتصادی کشور به ویژه تورم که بسیار بالاست، ندارد. او می خواهد سیاست های اقتصادی نئولیبرالی را دنبال کند که منجر به کاهش برنامه های رفاه اجتماعی برای اقشار فقیر می شود.
غرب نمی‌خواهد شاهد سقوط رژیم آخوندی باشد، زیرا آلترناتیو، دولتی سکولار حرفه‌ای‌تر و ملی‌گرا خواهد بود که جبهه قوی‌تری در برابر نفوذ خارجی در ایران حفظ خواهد کرد. حتی اگر یک غیر روحانی جایگزین رئیس جمهور روحانی قبلی شده باشد، این تفاوت چندانی در رژیم تئوکراتیک ایجاد نخواهد کرد. استحکام تئوکراتیک و اجرای قوانین دینی ادامه خواهد داشت.
اکبر تربت نویسنده کتاب «سیاست نفت و فناوری هسته‌ای در ایران» پالگریو مک میلان (۲۰۲۰) است. ترجمه فارسی کتاب در این آدرس موجود است
here. https://www.researchgate.net/publication/368362195_Politics_of_Oil_and_Nuclear_Technology_in_Iran_Farsi_Translation_Akbar_Torbat