تنش بین شرق و غرب توسط جنگهای نیابتی، جهان غرب و شرق را در حالت آماده باش قرار داده است. اگر به تاریخ معاصر چین نگاهی داشته باشیم، چین هرگز این مقدار تجهیزات نظامی انباشته نکرده بود. کافی است به جنگ روسیه با اوکراین توجه داشته باشیم، پوتین با علم به اینکه در کوتاه مدت کشور اوکراین در برابر ارتش تا دندان مسلح روسیه تسلیم خواهد شد به اوکراین حمله کرد. ولی نقشه او کاملاً اشتباه محاسباتی بود. بیش از یک سال از شروع حمله روسیه به اوکراین سپری شده و هیچ پیشرفتی برابر با طرح مسکو بوجود نیامده است. جنگ اوکراین بزرگترین درگیری نظامی اروپا پس از جنگ جهانی دوم می باشد. حمایت جهان غرب بویژه کشورهای اروپایی و آمریکا از اوکراین اگر چه بنظر بسیار ناچیز است، ولی باعث شده کشور کوچک اوکراین در مقابل ارتش روسیه مقاومت کند، بحدّی که بارها پوتین برای پیروزی در این جنگ ناخواسته اعلام کرده اگر لازم شود از سلاح اتمی تاکتیکی استفاده خواهد کرد. با موشکافی بیشتر مشاهده می شود، کمکهای نظامی آمریکا و اروپا به اوکراین بوضوح اروپا و بالطبع ناتو را در برابر روسیه قرار داده است.
اگر چه چین پس از درگیری در جنگ ویتنام تاکنون درگیری نظامی ای نداشته ولی مؤسسه تحقیقاتی بروکلین با توجه به حجم تجهیزات نظامی چین همگام با نیروی اقتصادی آن در جهان، باعث گردیده آمریکا چین را چالش شماره یک خود بداند. تنش بین چین و آمریکا با سفر خانم پلوسی رئیس کنگره آمریکا به تایوان در سال گذشته و سفر کِون مکارتی و ملاقات با رئیس جمهور تایوان تنش را چندین برابر شدت داده است. درسخنرانی ۲۴ آوریل ۲۰۲۳ ، وزیر امورخارجه انگلستان در منشن هاوس لندن اظهار داشت برای چه کشور چین این مقدار تجهیزات نظامی انباشته کرده و بودجه سرسام آوری را به ارتش خود اختصاس داده است؟ وی همچنین اظهار داشت کوچکترین اشتباه محاسباتی میتواند معادله را بهم ریخته و باعث بروز جنگ جهانی سوم شود(۱).
هفته گذشته، توبیاس الوود، نماینده ارشد پارلمان انگلستان، بن والاس وزیر دفاع کشور را متهم کرد که پیرامون “اقدام جنگی” روسیه علیه یک هواپیمای جاسوسی نیروی هوایی انگلستان ( RAF ) در سپتامبر گذشته در آسمان دریای سیاه که می توانست به تنش چشمگیر بین مسکو و غرب منجر شود، اطلاع نداده است. برخلاف توصیف قبلی والاس که این حادثه نسبتاً خوش خیم بوده است، به نظر می رسد اطلاعات افشا شده ایالات متحده خبر از آن می دهد، یک جت جنگی روسی قصد شلیک به یک هواپیمای تجسسی بریتانیا را داشت که خوشبختانه موشک روسی شکیک نشد، در غیر آن صورت این حادثه میتوانست همان اشتباه محاسباتی ای باشد که هیچ کس انتظار آنرا ندارد.
تاکنون پوتین سعی کرده از روش جنگی جنگ جهانی دوم استفاده کند، اگر چه تجهیزات جنگی با بهیه سازی های امروزی متفاوت است. امّا تحلیل گران براین باورند که اگر چین در پشتیبانی از مسکو وارد این کارزار شود، احتمال جنگ جهانی دیگری بسیار محتمل است. این احتمال را رئیس جمهور اوکراین ولادمیر زلنسکی در مصاحبه اش با رسانه دیولت آلمانی بیان داشت.
دیلی اکسپرس خبر ردگیری تماس تلفنی یک میلیاردر روسی رومن تروتسنکو که با ولادیمیر پوتین نیز ارتباط دارد، با نیکولای مائوشفسکی مخالف جنگ، ژانویه ۲۰۲۳، منتشر کرده که براین اذعان دارد: جنگ در اوکراین به “کشتن یکدیگر مردم روس در خیابان های مسکو” ختم خواهد شد. در این مکالمه تلفنی مائوشفسکی می گوید حاصل حمله پوتین به اوکراین چیزی است که توسط کرملین در “صحرای سوخته” ای به خاک سپرده شده است.
بطور حتم، مائوشفسکی بدلیل ترس از جان خود، صحت این مکاله تلفی با تروتسنکو را انکار کرده است، ولی اطلاعات پیرامون این مکالمه در دسترس عموم قرار دارد که نمیتوان آنرا انکار کرد. در چند دقیقه ابتدایی گفتگو، مائوشفسکی اظهار می دارد «اخیراً در روسیه روزهای سختی را سپری می‌کند» زیرا برای وی در مسکو کاری برای انجام دادن وجود ندارد. پس از قبول این واقعیت توسط تروتسنکو، ماتوشفسکی می‌افزاید: «نیازی نداریم که به یاد بیاوریم که روسیه قبلاً چگونه بود. این از بین رفته است و دیگر آنجا نخواهد بود. این دیگر وجود ندارد و دیگر هرگز نخواهد بود.»
همچنین لازم به یادآوری است که کره شمالی به چند موشک اتمی مجهز است، و بویژه کره شمالی حیاط خلوت چین است. کیم جنگ اون در سخنرانی خود در سال نو میلادی اعلام داشت که بودجه نظامی خود را افزایش می دهد، و صراحتاً کره جنوبی را دشمن کره شمالی خطاب کرد. کره شمالی در چند سال گذشته بیشترین آزمایشات موشکی بالستیکی با امکان حمل کلاهک اتمی را داشته، و مدام کشور کره جنوبی و ژاپن را مورد تهدید قرار داده است.
در مقابل تهدیدهای کره شمالی توافق همکاری اتمی آمریکا و کره جنوبی قابل تأمل است. این توافق بمنظور حمایت آمریکا از کره جنوبی در مقابل تهدید اتمی کره شمالی است. گزارش این همکاری در رسانه اینترنتی بی بی سی بازتاب داده شده است که با واکنش کره شمالی و چین روبرو بود (۲). این توافق اتمی شکافی در صف آرایی قطب شرقی جهانی در برابر قطب غربی است. اجرای تعهد امریکا به کره جنوبی توسط زیردریایی های اتمی آمریکا با تسلیحات اتمی که در دریای چین مستقر خواهند شد تأمین میگردد. در این مقاله آمده است که رئیس جمهور امریکا براین باور است که با این تعهد همکاری احتمالاً کره شمالی به پای میز مذاکره برخواهد گشت!
از طرفی تلاش برای جلوگیری از اتمی شدن ایران بطوری مبهمی باقی مانده است. پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸، رژیم ایران با سرعت به غنی سازی اورانیم خارج از تعهدات برجامی ادامه داد. رئیس جمهور امریکا آقای جو بایدن بعد از پیروزی در انتخابات ۲۰۲۰ کوشش کرده تا آمریکا به مذاکرات و تعهدات برجام برگردد، ولی تا کنون علارغم مذاکرات بسیار ، موفقیتی بدست نیامده است. جو سیرینچیون، کارشناس امنیت ملی آمریکا، میگوید هر زمان که به نظر می رسد گفتگوها در آستانه توافق است، «بازیگران هر دو طرف سعی می کنند آنها را مختل کنند.» افزون براین رژیم اسلامی ایران به سرکوب اعتراضات داخل ایران و تسلیح و حمایت از روسیه در جنگ اوکراین، جهان غرب را با مشکل یافتن راه حل مواجه کرده است. بریتانیا، پس از اینکه رژیم ایران علیرضا اکبری، یک تبعه دوتابعیتی انگلیسی-ایرانی را در اوایل سال جاری اعدام کرد، تامیز لندن نوشت «گزارش‌ها حاکی از آن است که بریتانیا در حال تجدیدنظر در حمایت خود از توافق برجام است.»
مهم تر از توضیحات بالا، پیشرفت و استفاده از هوش مصنوعی در سیستم های امنیتی و بویژه سیستم های نظامی از جمله تسلیحات اتمی است. نگرانی اینکه به طور تصادفی و یا اشتباه نرم افزاری در سیستم ها باعث درگیری جهانی شود بسیار محتمل است. پژوهشگری از دانشگاه کمبریج در ماه مارس ۲۰۲۳ اظهار داشته فناوری هوش مصنوعی میتواند، به اشتباه «پرنده را به عنوان یک جنگنده، یا موشک و غیره به اشتباه «تهدید» تشخیص دهد و در صورتی که کنترل انسانی برای ارزیابی و دخالت وجود نداشته باشد، میتواند پرتاب سلاح هسته ای را آغاز کند. پیتر راتنباخ در بولتن دانشمندان اتمی افزوده است «اگرچه هیچ دولتی بطور آشکارا تلاش نمی کند تا سیستم های تسلیحات هسته ای خود را خودکار کند، ادغام هوش مصنوعی با سیستم های فرماندهی اجتناب ناپذیر گردیده است(۳).»
درصورتیکه سیستم های کنترل با امکانات هوش مصنوعی را برای جلوگیری از حملات احتمالی دشمن برنامه ریزی نمایند، خطر اشتباهات محاسبانی همیشه وجود دارد. اگر سیستم‌های هوش مصنوعی، که تا حدودی ناشناخته نیز هستند، به طور قطعی برنامه ریزی شوند تا مأموریتی با موفقیت انجام شود، احتمالاً کاربر انسانی نمی‌تواند به طور کامل از اقدام اتوماتیک هوش مصنوعی جلوگیری نماید. بویژه نرم افزار هوش مصنوعی در سیستم های نظامی برای اقدام سریع طراحی می شنوند، و فرد مسئول فرصت اقدام کاهش تنش را از دست می دهد. بیل گیت بنیانگذار مایکروسافت می گوید «دولتها باید تهدید انسان های مجهز به هوش مصنوعی رابسیار جدی بگیرند.» بیل گیت در یک پست وبلاگی نوشته است «همانند بیشتر اختراعات، هوش مصنوعی را می توان برای اهداف خوب یا بد استفاده کرد.
هم اکنون جهان با سران کشورهایی مانند ولادمیر پوتین ، کیم جون اونگ، علی خامنه ای و بسیاری مشابه مواجه است که برای اهداف واهی و غیرواقعی خود دست بهر اقدامی اگر چه جنایتکارانه می زنند. اندیشکده مؤسسه اتلانتیک، ۲۵ آوریل ۲۰۲۳ مقاله ای منتشر کرد که حمله روسیه به اوکراین را درقالب اهداف واهی پوتین برای برقراری امپراطوری روسیه بررسی کرده است (۴). مقاله بیانگر آنست که در طول یک سال گذشته، ولادیمیر پوتین آشکارا حمله به اوکراین را با فتوحات امپراتوری پتر کبیر، تزار روسیه در قرن هجدهم، مقایسه کرده و به «بازگرداندن» سرزمین های تاریخی روسیه مباهات کرده است. البته این هدفی واهی بیش نیست، هم اکنون ارتش روسیه با تلفات تجهیزات و پرسنل در جنگ اوکراین با شکست روبرو بوده، بنابراین هدف و امیال برقراری امپراطوری روسیه تزاری غیرممکن بنظر میرسد. لازم است بیان داشت که روسیه حتی قادر به انسجام اتحاد جماهیر شوری نبود و در طول سه دهه گذشته، روابط بین روسیه و کشورهای متحد شوروی سابق بسیار متفاوت بوده به نحوی که برخی از تداوم روابط مستحکم استقبال کرده اند و برخی دیگر به دنبال رویگردانی از مسکو بوده اند. بسیاری از کشورهای اقمار پیشین اتحاد جماهیر شوری در مقابل حمله روسیه به کمک اوکراین شتافتند.
احتمال اینکه کشور چین وارد کارزار جنگ اوکراین شود وجود دارد. مذاکرات رئیس جمهور چین شی جین پینگ با ولادمیر پوتین و ولودمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین و کوشش برای میانجیگری بین دوکشور اگر چه بظاهر مسالمت آمیز است ولی در پس پرده این مذاکرات ایجاد هژمونی سیاسی منطقه ای می باشد که با سیاست خارجی آمریکا و بویژه اروپا ناسازگاری دارد. میانجیگری چین بین روسیه و اوکراین و برقراری صلح بین دوکشور احتملا بدون خروج ارتش روسیه از اوکراین امکان پذیر نیست. در عین حال پوتین شکست در جنگ اوکراین را تحمل نخواهد کرد حتی اگر بقیمت جنگ جهانی سوم تمام شود. البته بروز اتفاقات پیش بینی نشده مانند برکناری و یا حذف پوتینها از قدرت نیز امکان پذیر است.
ناخدا محمد فارسی
۴ ماه می ۲۰۲۳
۱ – https://www.gov.uk/government/speeches/our-position-on-china-speech-by-the-foreign-secretary
۲ – https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-65404805
۳ – https://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-65452940
۴ – https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/putins-dreams-of-a-new-russian-empire-are-unraveling-in-ukraine/?mkt_tok=NjU5LVdaWC0wNzUAAAGLWTD8GPmJS918y64QNHbF7DcpN1NtMR473fovrIX6w7CQ2il07G0GbfuFy3La-g5wQFU1GJUSTjqDy1v9iIwYb0splPPG2cDTblf9SqMJUSER