نگاه به شرق سیاست خارجی نظام اسلامی، و غرب ستیزی و دشمنی با آمریکا و اسرائيل کشور ایران را در انزوای سیاسی-اقتصادی غیر قابل انکاری قرار داده است، بطوریکه قادر نیست حتی از تمامیت ارضی کشور و حقوق ملی مردم ایران پاسداری نماید. برای مثال در پایان جنگ و قرارداد صلح بین دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایحان در اواخر سال ۲۰۲۰ میلادی، که توسط ولادمیر پوتین دیکته شد، نماینده ای از ایران حضور نداشت. البته جنگ آذربایجان با ارمنستان مستقیما با ایران ارتباطی نداشت، اما این واقعیت که رژیم اسلامی در معادله حل مشکل مرزهای شمال غرب ایران در ارتباط با جمهوری آذربایجان با ارمنستان نقشی نداشته است نشان از نادیده گرفتن حقوق و نقش ایران دارد. مشاهده میشود که پوتین و اردوغان ابتکار کنترل اوضاع برای ایجاد صلح بین آذربایجان و ارمنستان را در دست داشتند و منافع سرزمینی ایران را بکل نادیده گرفتند.
کریدور زنگزور یکی از بندهای نه گانه توافق آتش بس و صلح بین باکو و ایروان است که با میانجی‌گری روسیه منعقد شد. با افزایش بند نه منافع ژئوپولیتیک ایران بویژه منافع ترانزیتی میلیارد دلاری ایران از دست رفته است. این کریدور در جنوبی‌ترین بخش از خاک ارمنستان است که، برای ترانزیت ایران اهمیت راهبردی دارد، و از دست دادن آن راه اعمال نفوذ برای اثرگذاری بر رقابت‌های منطقه قفقاز نیز از دست خواهد رفت.
در چهار سال گذشته موضوع راه ارتباطی کریدور زنگزور همواره مورد بحث بوده، و ایران واکنشی از خود نشان نداده، درحالی که پوتین رئيس جمهور روسیه بازگشایی کریدور را مورد استقبال قرار داده است. با توجه به حمایت روشن و بدون ابهام روسیه از گشایش کریدور زنگزور، جمهوری آذربایجان از طریق این کریدور به نخجوان متصل می شود، و اگر کنترل کریدور در دست آذربایجان قرار گیرد، در واقع کشور ایران را با آذربایجان هم مرز میکند. پیرامون این رخداد جمهوری اسلامی واکنش نشان داد. مگر اینکه در پی حمایت صریح کرملین از این قرار داد، وزیر امورخارجه عباس عراقچی و محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، موضع روسیه را غیرقابل قبول خوانده و گفته اند که این موضع «با اظهار دوستی روس‌ها و روابط راهبردی با ایران، در تناقض آشکار است». در این راستا سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز گفت، مسکو حامی خواسته آذربایجان برای دسترسی بلامانع به منطقه نخجوان از طریق گشایش کریدور حمل و نقل زنگزور است.
بنظر میرسد، از نظر اقتصادی، سناریوی کنوانسیون قزاقستان، مرتبط با تقسیم بندی دریای مازندران تکرار گردیده است. در پروسه تهیه کنوانسیون قزاقستان نیز رئیس جمهور روسیه آقای پوتین، بدلیل بی توجهی، بیخردی و انزوای سیاسی رژیم اسلامی ایران در آن هنگام، توانست کنوانسیون قزاقستان را بدون ورود رژیم در نشست های تصمیم گیری، دیکته و رژیم را در مقابل تائید و امضای سندی آماده شده قرار دهد که منجر به از دست رفتن منافع سرزمینی کشور ایران در دریای مازندران شد. مردم ایران هنگامی متوجه توافق ننگین قزاقستان شد که حسن روحانی برای امضاء آن به قزاقستان سفر کرد. اکنون نیز دولت اسلامی بعلت انزوای سیاسی شدیدتر از هنگام توافق کنوانسیون قزاقستان، وظیفه ملی خود را نادیده گرفته و پیرامون قرارداد صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان تا این هنگام بطور جدی عکس العملی نشان نداده است .
خبرگزاری فارس مقاله ای از احسان موحدیان پژوهشگر بین الملل (۱) پیراموان تبعات اقتصادی قرارداد آذربایجان و ارمنستان برای ایران را در نوامبر ۲۰۲۰ منتشر کرد. در این مقاله موحدیان یادآور شده نوار مرزی ایران با ارمنستان از دست خواهد رفت. و با نگاهی سریع به نقشه منطقه نشان می دهد تحولات تازه معنایی جز از دست رفتن نوار مرزی ایران با جمهوری ارمنستان نخواهد داشت. و ایران در مرزهای شمالی خود بطور کامل با جمهوری آذربایجان همسایه میشود. بدلیل اینکه رژیم اسلامی ایران در جهان و بخصوص در خاور میانه نیروی سیاسی موثری به حساب نمی آید. در واقع همراهی روسیه و ترکیه با جمهوری آذربایجان، امنیت و منافع اقتصادی و موقعیت ژيوپولیتیکی کشور ایران مورد تهدید قرار گرفته است.
احسان موحدی یادآور میشود در کنار پیامدهای خطرناک امنیتی، این تحول پیامدهای اقتصادی مهمی نیز به همراه دارد که می تواند ایران را از میلیاردها دلار درآمد بالقوه محروم کند. برای مثال، آنکارا دیگر برای دسترسی به آذربایجان نیازی به مسیر ترانزیتی ایران ندارد. برابر با اظهارات موحدی، ابراهیم کاراگول روزنامه نگار تندروی ترک در یادداشتی در روزنامه ینی شفق نوشت و تصریح کرد با روند فعلی نبردهای قره باغ، ایران دیگر با قره باغ مرزی ندارد و مرز میان ایران و ارمنستان باقی نمی ماند.
از طرفی ارمنستان شریک اقتصادی مهم ایران است و در کنار قرارداد تهاتر برق و گاز، حضور ایران در پروژه های جاده سازی در نقاط مختلف این کشور نیز منتفی می شود. کریدور شمال – جنوب برای اتصال خلیج فارس به دریای سیاه و کشورهای منطقه قفقاز و آسیای میانه نیز با مشکل اساسی مواجه خواهد شد. اتصال نخجوان – قره باغ – آذربایجان منجر به از بین رفتن مرز زمینی ایران و ارمنستان شده و بدین شیوه کنترل کامل تجارت ایران در منطقه قفقاز به دست آذربایجان، ترکیه و روسیه می افتد.
با توجه به برقراری کریدور زنگزور، تهران در سال ۲۰۲۳ میلادی به صورت ناگهانی قرارداد مشابهی برای احداث یک کریدور موازی با زنگزور در خاک ایران با جمهوری آذربایجان امضا کرد و فورا عملیات احداث آن را آغاز نمود. موضوعی که با شگفتی دولتمردان ارمنستان مواجه شد و حتی نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان که، با راه‌اندازی اولین پل میان خاک جمهوری آذربایجان و ایران اعلام کرد که ارمنستان آماده است چندین مسیر ترانزیتی از خاک خود را در اختیار جمهوری آذربایجان بگذارد.
علی افشاری در نشریه اینترنتی دوچه وله مقاله مبسوطی در باره ابعاد تاریخی منطقه قفقاز جنوبی و توافق کریدور زنگزور منتشر کرده است (۲).
جمهوری آذربایجان به رغم باز شدن کریدور جدیدی از خاک ایران، کماکان بر گشایش زنگزور تاکید دارد، چرا که ایران یک کشور تحریمی است و در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی در پولشویی (اف‌ای‌تی‌اف) قرار دارد و با نقل و انتقالات مالی و اعتبار بیمه مشکل دارد. جمهوری آذربایجان می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ ترانزیت کالاهای خارجی را سه تا چهار برابر افزایش دهد و عملا به غیر از خاک ایران، به کریدور زنگزور نیز نیاز خواهد داشت. افزون براین کشورهای اروپایی اصولا به خاطر قرار گرفتن جمهوری اسلامی در لیست سیاه (اف‌ای‌تی‌اف) نمی‌توانند و نمی‌خواهند کالاهایشان از طریق خاک ایران ترانزیت شود.
یادآور شدیم با نگاه ایدئولوژیک – دیپلماتیک رژیم به شرق و دشمن ستیزی با آمریکا و اسرائیل کشور ایران در انزوای سیاسی-اقتصادی پر مخاطره ای قرار دارد. افزون بر از دست رفتن مناقع ملی، مالی، و سرزمینی در دریای خزر و کریدور زنگزور درمرز بین ایران و ارمنستان ادعای بی اساس امارات متحده عربی برای باز پس گرفتن سه جزیره ایرانی تنب بزرگ ، تنب کوچک، و ابوموسی واقع در دهانه استراتژیک خلیج فارس نیز در دستور کار شورای همکاری خلیج فارس قرار دارد. شورا همواره در نشست های خود داخل و خارج از حوضه خلیخ فارس در کرملین، لندن، نیویورک و غیره بر ادعای مالکیت خود بر این سه جزیره تأکید داشته، وسران سیاسی کشورهای حوضه خلیج فارس، روسیه، چین و دیگر کشورها از جمله بشاراسد رئیس جمهور سوریه، ادعای شورا همکاری را در پس گرفتن جزایر از طریق حقوق و دیوان داوری بین المللی تائید نموده اند.
در دوران حاکمیت نظام اسلامی منافع سرزمینی و اقتصادی کشور ایران مورد تهاجم کشورهای همسایه قرار داشته و نظام اسلامی بدلیل انزوای سیاسی و ضعف نیروی نظامی قادر نیست از منافع ملت ایران حفاظت نماید. از طرفی بدلیل بیخردی رژیم و نگاه بشرق خامنه ای و روسوفیل های نظام ، هیچ کشوری حاضر به سرمایه گذرای در کشور بویژه در صنایع نفت و گاز ایران نیست. برابر با گزارشی در دوچه وله، ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۴ ابعاد فاجعه بار از دست رفتن سرمایه های ملی ایران در خلیج فارس مشخص گردیده است (۳). ناتوانی ایران در بهره برداری از میادین مشترک گاز و نفت بین کشورهای همسایه خلیج فارس اسفبار است.
برابر با این گزارش ایران ۲۸ میدان نفت و گاز مشترک با کشورهای عربی همسایه دارد که تقریبا در همه آنها از بقیه همسایه‌ها عقب مانده است. مشکل عقب ماندگی ایران در عدم سرمایه گذاری لازم و نبود تکنولوژی مدرن است. مهمترین میادین مشترک ایران با عراق، قطر و عربستان سعود است. این کشورها با کمک شرکت‌های بین‌المللی، بویژه شرکت های غربی، تولید نفت و گاز خود را به شدت بالا برده و کماکان بر رشد استخراج از این میادین تلاش می‌کنند. در مقابل، وزارت نفت ایران در غیاب سرمایه گزاری های خارجی و ناتوانی بخش خصوصی، متکی به سهم ۱۴.۵ درصدی از درآمدهای نفتی برای سرمایه گذاری در حوزه انرژی‌های فسیلی است؛ بطوری که بر اساس آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس، سرمایه گذاری سالانه در کل میادین نفت و گاز کشور از حدود ۱۸ میلیارد دلار در دهه ۱۳۸۰ به حدود ۷ میلیارد دلار در نیمه ابتدایی دهه گذشته رسیده و از سال ۱۳۹۸ این رقم به ۳ میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است.
در مقایسه ایران چندین میدان نفت و گاز مشترک با عربستان دارد که تنها موفق به تولید روزانه ۳۵ هزار بشکه نفت از میدان “فروزان” است، در حالی که عربستان ۱۴ برابر ایران تولید نفت از این میدان دارد، و با قراردادی ۱۲ میلیارد دلاری با شرکت‌های بین‌المللی طی پنج سال گذشته، در نظر دارد تولید نفت این میدان را با رشدی ۶۰ درصدی به ۸۰۰ هزار بشکه در روز برساند و تولید روزانه گاز از آن را نیز ۷۰ میلیون متر مکعب افزایش دهد. استخراج نفت و گاز در میادین مشترک ایران با کویت و عراق نیز بهتر از بهره برداری از میدان مشترک با عربستان نیست.
نگاه به شرق آیت الله علی خامنه ای و روسوفیل های اقتصادی رژیم، ایران را در وضعیت انزوای سیاسی- اقتصادی بسیار اسفباری قرار داده است. درحالی که تهران مسکو را شریک «راهبردی» خود تلقی میکند و در جنگ روسیه به اوکراین متهم به تامین تجهیز تسلیحاتی روسیه به پهپادهای تهاجمی، و ارسال موشکهای بالیستیگی میان برد ۳۰۰ کیلومتری وسر جنگی ۵۰۰ کیلویی می باشد. افزون براین، حمایت رژیم اسلامی از روسیه با ارسال پهپاد و موشک های بالیستیکی برد کوتاه و میانه باعث تحریمهای بیشتر برعلیه ایران گردیده است. در این راستا مت مورفی در اخبار سیاسی بی بی سی، ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۴، خبر داده آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان تحریمهای جدیدی را علیه ایران به دلیل تامین موشکهای بالستیک روسیه برای استفاده در اوکراین اعمال کرده‌اند (۴).
تحریمهای جدید شامل محدودیت‌هایی بر توانایی هواپیمایی ایران ایر برای پرواز به بریتانیا و اروپا و ممنوعیت سفر و مسدود شدن دارایی‌های تعدادی از ایرانی‌هایی است که متهم به تسهیل حمایت نظامی از روسیه هستند. وزارت خارجه ایران بطور تلویحی این ادعا را رد کرده است. ولی شواهد دال بر آن است که ادعای رژیم صحیح نیست بویژه ارسال این موشک ها از طریق دریای مازندران انجام گرفته و تصاویر ماهواره ای آن در دسترس است. ایالات متحده آمریکا اخیراً اطلاعاتی را با شرکای خود به اشتراک گذاشته که نشان می دهد ده ها پرسنل نظامی روسیه در ایران برای استفاده از سامانه موشکی بالستیک فتح-۳۶۰ آموزش دیده اند؛ برد این موشک ها ۷۵ مایل (۱۲۰ کیلومتر) برآورد گردیده است. علیرغم هشدارهای مکرر آمریکا و انگلیس مبنی بر عدم ارسال تسلیحات نظامی به روسیه، پنج کشتی باری روسیه به دلیل انتقال تجهیزات نظامی از ایران تحریم شده اند.
با در نظر گرفتن همه جوانب ، مردم ایران راهی بجز عبور از این رژیم قرون وسطایی، ضدّ ملی ندارند. مردم شریف ایران بخصوص جوانان کشور، برای عبور از رژیم مدتها است که مقاومت مدنی خود شامل اعتصابات و اعتراضات را شروع کرده اند و در مواقع مختلف مانند حرکت چندین میلیونی ۱۳۸۸ ، دیماه ۱۳۹۶ ، آبان ۱۳۹۸ و جنبش «زن-زندگی-آزادی» شهریور ۱۴۰۱ هزینه بسیاری داده اند. لازم است حرکات مقاومت مدنی تا عبور از رژیم با انسجام بیشتری ادامه یابد. باید دست در دست یکدیگر با عزمی جدی تر به خیابان بیاییم و امکان سرکوب را از دست رژیم برباییم. اگر مردم یکپارچه به خیابان بیایند و در خیابان باقی بمانند، رژیم قادر نخواهد بود در مقابل موج عظیم مردمی بایستد و مقاومت کند. از طرفی برابر با اطلاعات از نیروهای سرکوب گر رژیم مانند بسیجی و امنیتی، شکاف بزرگی دربین انها ایجاد شده که علاقه چندانی به مقابله با مردم ندارند.
از سوئی کشورهای اروپایی از جمله آلمان، فرانسه، ایتالیا و انگلستان به عملیات تروریستی سپاه قدس، مانند استخدام گروهای تروریستی فرشتگان جهنم برای حذف و گروگان گیری، در کشورهایشان پی برده و اقداماتی مانند بستن مؤسسات اسلامی از جمله مساجد برای کاهش نفوذ آنان را شروع کرده اند و همچنان ادامه دارد. در این شرایط حاد و بحرانی، وظیفه و تلاش گروه ها و تشکل های سیاسی داخل و خارج از کشور در به انزوا ی سیاسی هر چه بیشتر کشاندن رژیم ضروری و بسیار تاثیر گذار خواهد بود.
تا مدامی که رژیم اسلامی برایران حاکمیت دارد، منافع ملی ایران از جمله رخدادهایی مانند از دست رفتن منابع ژئوپلیتیکی بحر خزر، کریدور زنگزور و خطر از دست رفتن جزایر سه گانه خلیج فارس وجود خواهد داشت.
در پایان افزون بر اقدامات مردم برای عبور از نظام اسلامی در ایران، برای برقراری صلح و امنیت جهانی لازم است با همکاری همگانی فشار بر نظام اسلامی افزایش یابد تا در اولین فرصت نیروی اهریمنی سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بکل برچیده شود.
پاینده ایران
ناخدا محمد فارسی
۱۴ سپتامبر ۲۰
1 – https://www.farsnews.ir/news/13990823000074
2 – https://www.dw.com/fa-ir /a-70206293
3 – https://www.dw.com/fa-ir /a-70189642
4 – https://www.bbc.co.uk/news/articles/c75n2wnkp1vo