تحلیلی بر وضعیت خاورمیانه علارغم ملاقات وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی  در پکن – محمد فارسی

برابر با گزارشی در رسانه اینترنتی ایرنا، روزنامه الشرق الاوسط خبرداده به نقل از منابع مطلع  فیصل بن فرحان و حسین امیرعبداللهیان، روز پنجشنبه، ۱۷ فروردین ۱۴۰۲، در پکن با یکدیگر دیدار خواهند کرد (۱). به ‌دنبال سفر بهمن‌ ماه رئیس جمهور ایران به پکن، علی شمخانی روز دوشنبه ۱۵ اسفند با هدف پیگیری توافقات سفر رئیسی، به چین سفر کرد و پس از سه روز ملاقات با همتای سعودی خود «مساعد بن‌محمد العیبان» به توافقی رسیدند و قرار براین شد ظرف دوماه از تاریخ توافق، روابط دیلماتیک در سطح سفارت بین ایران و عربستان سعودی برقرار شود. بیانیه مشترک این توافق جمعه ۱۹ اسفند ۱۴۰۱، منتشر شد.

اکنون بیش از یک ماه از آن تاریخ می گذرد و بجز مصاحبه هایی در رسانه های همگانی خبری که بیانگر پیشرفت در ایجاد روابط بین دوکشور باشد عملاً دیده نشده است. در ضمن پیرامون ملاقات وزیران خارجه درپکن خبری انتشار نیافته که دال بر پیشبرد توافقنامه باشد. بهمین دلیل چین مجدداً ملاقاتی در پکن برای وزرای خارجه دوکشور برقرار کرده تا پروسه توافق زنده باقی بماند! ملاقات های بسیاری بین ایران و عربستان در سالهای گذشته در کشور عراق برقرار بوده، که نتیجه ای ببار نیاورد. بنظر میرسد چین بسختی تلاش دارد تا اینبار رابطه بین دو کشور برقرار شود. میتوان تحلیل کرد که چین به برقراری روابط دیلماتیک بین ایران و عربستان سعودی نیاز دارد زیرا تصور میکند این توافق دیپلماتیک باعث ایجاد امنیت در منطقه خواهد شد، و امنیت لازم برای سرمایه گزاری های چین در منطقه را تأمین خواهد نمود.

خبر ملاقات وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی در رسانه اینترنتی بی بی سی بازتاب یافت (۲). در این گزارش آمده است دو کشور امیدوارند که گسترش روابط دیپلوماتیک با یکدیگر به امنیت و ثبات منطقه کمک نمایند، از جمله توافق گردیده که از این پس زائران ایرانی میتوانند برای بجا آوردن مناسک حج به عربستان سعودی مسافرت کنند. اگر چه این رسانه برقراری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان سعودی را مثبت می داند، امّا عربستان سعودی داعیه رهبری پیروان مذهب سنّی در جهان را دارد. در حالی که ایران پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ خود را رهبر مذهب شیعی در جهان میداند. این دو فرقه مذهب اسلام در طول تاریخ هرگز نتوانسته اند با هم همآوایی داشته باشند، بلکه بسختی دشمن یکدیگرند.

از سویی همزمان با این حرکت دیپلماتیک، نشانه مثبتی که بیانگر امکان برقراری امنیت در خاورمیانه باشد دیده نمی شود. روز ۳۱ مارس ۲۰۲۳ خبری در رسانه  ام اس ان  توسط «فیلیپ استووارت و ادریس علی» به چاپ رسید که نقل قولی از رسانه رویترز است (۳).  نقل قول چنین بیان داشته است: ایالات متحده تصمیم گرفته است که مأموریت ناو گروه جورج دبلیو بوش را تمدید کند. این گزینه پس از حملات مرگبار هفته گذشته در سوریه توسط نیروهای تحت حمایت ایران اتخاذ گردید. این ناوگروه شامل تعدادی ناوهای جنگی و لااقل ۵۰۰۰ نفر پرسنل نظامی است. این خبر را سخنگوی سنتکو آمریکا سرهنگ «جو بوچینو» تأیید کرد.  گسترش این ناوگروه ضربتی، افزون بر ناو هواپیمابر جورج دبلیو بوش شامل ناوهای (USS Leyte Gulf،  USS Delbert D. Black و USNS Arctic ) است که قابلیت ‌های سنتکام آمریکا برای پاسخگویی به طیفی از حوادث احتمالی در خاورمیانه را‌ بالقوه تقویت می کند.  بوچینو همچنین افزود: یک اسکادران از هواپیما های (A-10)  نیز به منطقه اعزام میشود.

همچنین برابر با گزارشی در رسانه رادیو فردا، یک مقام آمریکایی روز چهارشنبه ۱۶ فروردین به بخش انگلیسی العربیه گفته، ویلیام برنز، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، «سی‌ آی‌ ا» در راستای تقویت همکاری‌های امنیتی واشینگتن و ریاض به عربستان سفر کرده است (۴).  ویلیام برنز در سفر خود به عربستان با همتایان اطلاعاتی و رهبران این کشور دیدار و در خصوص منافع مشترک رایزنی کرده است. لازم است یادآور شویم علارغم اینکه دولت آقای بایدن بظاهر اقدام مؤثری در برابر عملیات تروریستی رژیم ایران انجام نمی دهد و بدنبال برگشت به توافق برجام است، اما هنگامی که منافع امریکا درمیان باشد بیکار نخواهد نشست. پنهان نیست که روابط آمریکا و عربستان سعودی در دو سال گذشته پس از روی کار آمدن دولت جو بایدن با چالش‌هایی رو به ‌رو بوده است. ولی  سفر رئیس «سی‌ آی‌ ا» به ریاض در فاصله کوتاهی پس از اعلام توافق عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران به منظور از سرگیری روابط دیپلماتیک بسیار قابل تأمل است.

افزون براین رژیم اسلامی در ایران تاکنون در راستای کاهش تشنج در خاورمیانه اقدامی انجام نداده است. یک منبع امنیتی نیز به اسکای نیوز خبر داده که ایران نه تنها اقدامات تروریستی خود در خاورمیانه را کاهش نداده است، بلکه به طور مخفیانه مقادیر زیادی گلوله، راکت و گلوله خمپاره به روسیه برای جنگ در اوکراین ارسال کرده و قصد دارد بیشتر هم ارسال کند. این منبع مدعی شده که دو کشتی باری با پرچم روسیه در ماه ژانویه با حمل حدود ۱۰۰ میلیون گلوله و حدود ۳۰۰ هزار گلوله از بنادر ایران در ساحل دریای خزر به روسیه ارسال گردیده است (۵). حتی کاخ سفید در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۲ اعتراف کرد که شواهدی در اختیار دارد که نشان می‌دهد نیروهای ایرانی مستقیماً در زمین نیز در جنگ اوکراین شرکت کرده اند.

اعمال تروریسیتی رژیم از طریق شبه نظامیان نیابتی خود در عراق، سوریه، لبنان و یمن همچنان ادامه دارد. در چند هفته گذشته شاهد کشته شدن چند افسر سپاهی توسط «حملات هوایی اسرائیل» به سوریه بوده ایم.  سخنگوی وزارت خارجه ایران کنعانی اسرائیل را مسئول کشته شدن افسران سپاه دانسته و کشور اسرائیل را تهدید به تلافی کرد. از جمله افسران سپاهی کشته شده سروان سپاهی مقداد مهقانی جعفرآبادی، میلاد حیدری از فرماندهان سایبری سپاه  بودند که روز جمعه  ۱۱ فروردین جان خود را در سوریه از دست داده اند. دیده بان حقوق بشر مخالف حکومت اسد مستقر در بریتانیا، نیز روز جمعه از منابع موثق خود خبر داده که در حملات هوایی اسرائيل در روز جمعه ۵ افسر سپاهی جان خود را از دست داده اند (۶).

سوریه نیز اعلام کرد که اسرائیل بامداد یکشنبه، سیزدهم فروردین، اهدافی در استان حمص در غرب این کشور را بمباران کرد که سومین حمله منتسب به اسرائیل در کمتر از چهار روز بوده است. رسانه‌های اسرائیل اهداف بمباران شده بامداد یکشنبه را پایگاه‌های هوایی که «نیروهای نظامی ایران در آن حضور دارند»، عنوان کردند. براساس این گزارش‌ها، از جمله پایگاه هوایی تی‏۴، در غرب شهر تدمر (پالمیرا) و پایگاه هوایی الضبغه در نزدیکی شهرک القصیر که فاصله کمی تا مرز لبنان دارد، هدف قرار گرفته اند. در برخی گزارش‌ها نام پایگاه الشعیرات و یک پایگاه نظامی در شهر «شین» نیز به عنوان مراکزی که در این موج حملات بمباران شدند، عنوان شد. به گزارش سازمان دیده ‌بان حقوق بشر سوریه، چند تن از افراد جزب الله از جمله  سید یعقوب در جریان حملات اخیر اسرائیل به انبار سلاح وابسته به حزب‌الله در فرودگاه نظامی «ضیعه» در حومه شهر حمص سوریه کشته شده اند.

با انتخاب بنیامین نتانیاهو نخست ‌وزیر اسرائیل حملات اسرائیل به سوریه نیز افزایش داشته است، وی روز یکشنبه در جلسه کابینه اسرائیل هشدار داد که اختلافات داخلی در اسرائیل به توانایی این کشور «برای اقدام علیه دشمنان در همه جبهه‌ ها لطمه نمی‌زند.» نتانیاهو همچنین گفت که اسرائیل «بهای سنگینی از رژیم‌های حامی تروریست» در خارج از مرزهای خود می‌گیرد.

در پی حملات پی در پی اسرائيل به پایگاه های سپاه پاسداران و فرودگاههای مورد استفاده آنان، ارتش سوریه نیز در بیانیه‌ای اسرائیل را تهدید به انتقام کرد، اما بند مربوط به تهدید اسرائیل در بیانیه ارتش سوریه، ساعتی پس از انتشار از نسخه منتشرشده در رسانه‌های دولتی سوریه حذف شد. آسوشیتدپرس نیر نوشت که علاوه بر فرودگاه‌ها، اسرائیل بنادر دریایی سوریه در مناطق تحت کنترل دولت را نیز هدف قرار داده تا از ارسال تسلیحات از ایران به گروه‌های شبه نظامی مورد حمایت تهران، از جمله حزب‌الله لبنان جلوگیری کند.

با  توجه به موارد بالا مشخص است با حاکمیت آیت الله های شیعی در ایران و اعمال تروریستی رژیم بویژه در خاورمیانه امکان ایجاد ثبات و امنیت در منطقه وجود نخواهد داشت. توافق ایران و عربستان سعودی برای برقراری روابط دیلماتیک علارغم فشار چین هم راه بجایی نمی برد. ملاقات هایی بین مسئولان سیاسی ایران و عربستان سعودی حتی در رده وزیران خارجه و بازدید توسط سران دو کشور تنها شمع امیدی در انتهای تونل تاریک روابط بین دو کشور در چندین دهه گذشته پس از برقراری حکومت اسلامی در ایران است.

ناخدا محمد فارسی

هفتم اپریل ۲۰۲۳

1 – https://www.irna.ir/news/85073873/

2 – https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-65197717

3 – https://www.msn.com/en-gb/news/world/u-s-extends-carrier-deployment-after-syria-attack/ar-AA19k614?ocid=msedgdhp&pc=U531&cvid=9499d54d5fcf47f4b78aaed13659a706&ei=20

4 – https://www.radiofarda.com/a/cia-director-visits-saudi-arabia-to-reinforce-us-commitment-to-intel-cooperation/32351611.html

5 – https://www.gatestoneinstitute.org/19536/iran-winner-russia-invasion-ukraine

6 – https://www.radiofarda.com/a/iran-confirmed-another-irgc-member-who-wounded-in-the-israeli-attack-in-syria-died/32345799.html