خبر گزاری ایرنا روز سه شنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ گزارشی از نشست خبری وزارت امور خارجه منتشر کرده که بیانگر آن بود تولید و آزمایش موشک هایپرسونیک نیروهای مسلح اقدامی کاربردی مؤثر در ایجاد بازدارندگی در مقابل تهدیدات خارجی است (۱). سخنگوی وزارت خارجه رژیم، ناصر کنعانی اعلام کرد «فعالیت‌های موشکی جمهوری اسلامی ایران متعارف و دفاعی و براساس حقوق بین‌الملل کاملا مشروع است.» وی مشخص نکرد ایران از طرف چه کشورهایی مورد تهدید قرار دارد که نیاز به موشک هایپرسونیک برای بازداندگی باشد. بارها اسرائیل بدلیل این که رژیم اسلامی اعلام داشته می خواهد آن کشور را از روی کره زمین محو کند، اعلام داشته از خود دفاع می کند. دولت های آمریکا و اسرائیل نیز همگام اعلام داشته اند به رژیم ایران اجازه نمی دهند بمب اتمی تولید کند، چون اعتمادی به یک رژیم اسلامی تروریستی که منطقه خاورمیانه را به بی ثباتی کشانده ندارند. در صورتیکه رژیم بدنبال ساخت بمب اتم نباشد، چه کشوری تا کنون کشور ایران را تهدید کرده است؟ رژیم برای سرکوب جوانان ایران یک دشمن مجازی برای خود در نظر دارد که مشخص نیست کی و یا کدام کشور است. علی خامنه در سخنرانی خود در سالگرد مرگ روح الله خمینی لااقل ۳۰ بار از کلمه دشمن استفاده کرد. کدام دشمن؟ خامنه ای مردم ایران بویژه جوانان به پا خاسته برای آزادی و حقوق شهروندی را ، ارازل و اوباش و دشمن می داند!.
خبر آزمایش موشک فتاح در رسانه های بین المللی بازتاب گسترده ای داشته است. کنعانی افزوده «کشورهایی که خود سابقه بلند و آشکار در زیرپاگذاشتن تعهدات بین‌المللی در زمینه های مختلف از جمله آزمایشات هسته ای هستند حق ندارند در مورد توانمندی‌های دفاعی مشروع و کاملا قانونی جمهوری اسلامی ایران اظهار نظر کنند.» جمهوری اسلامی ادعا دارد که تنها چهار کشور دارای موشک هایپرسونیک مشابه هستند و ایران اکنون یکی از آن چهار کشور است!. چین، ایالات متحده و روسیه دارای پیشرفته ترین موشکهای مافوق صوت هستند و چندین کشور دیگر نیز دارای برنامه های موشکی مافوق صوت هستند، از جمله هند، ژاپن، استرالیا، فرانسه، آلمان. کره شمالی نیز مدعی است موشک با سرعت مافوق صوت آزمایش کرده است. برابر با اظهارات امیرعلی حاجی زاده موشک هایپرسونیک فتاح میتواند با سرعت ۱۵ برابر سرعت صوت حرکت کند که ایران را در ردیف کشورهای چین، آمریکا و روسیه قرار میدهد.
قبل از اینکه به دستاورد راهبردی این موشک به پردازیم، اول مروری بر ساختار و امکانات راهبردی موشک هایپرسونیک خواهم داشت. نخست موشکهای مافوق صوت و یا هایپرسونیک چگونه موشکهائی هستند و آیا میتوان با سامانه پدافند هوایی موجود در جهان آن را ردیابی و منهدم کرد؟ وزارت دفاع روسیه روز شنبه ۳ ژوئن ۲۰۲۳ اعلام کرد که از موشک های مافوق صوت برای انهدام یک انبار نظامی زیرزمینی در استان ایوانو-فرانکیفسک در غرب اوکراین استفاده کرده است. گفته میشود که این موشک از نوع Kh-47M2 کینژال، موشک بالیستیکی مافوق صوت با قابلیت حمل کلاهک هسته ای، با برد ادعایی بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر و سرعت ۱۰ ماخ است.
موشک های مافوق صوت سوپرسونیک با سرعت ۵ ماخ و بالاتر حرکت می کنند، یعنی پنج برابر سریعتر از سرعت صوت. برخی از آنها مانند کینژال میتواند به سرعت ۱۰ ماخ نیز برسد.
برای مقایسه، موشک کروز تاماهاوک ایالات متحده – سیستم موشکی برد بالای نیروی دریایی ایالات متحده و بریتانیا – مادون صوت است و حدود ۸۸۵ کیلومتر در ساعت سرعت دارد. دو نوع از موشک های مافوق صوت و یا هایپرسونیک شناخته شده درجهان وجود دارد، کروز و دیگری بالیستیکی. نوع اول با کمک یک رانش قوی با سرعت حدود ۵ برابر صوت به هدف می رسد و غیربالستیکی است.
نوع دوم بالیستیکی است که برای ورود مجدد به جو ، از سیستم کنترل گلاید (سرخوردن) استفاده می کند. در ابتدا، موشک به فضا پرتاب می شود، در بالای جو کلاهک از رانش جدا می شود و کلاهک با سرعت مافوق صوت به سمت جو سقوط می کند. این نوع ورود به جو مانند موشکهای بین قاره ای (ICBM) سنتی است. کلاهک ها به داخل جو زمین سرمی خورند و از طریق سامانه آیرودینامیکی خود می توانند امواج ضربه ای ورود به جو را تحمل کنند. و بدلیل سرعت چند برابر بالای سرعت صوت از دید سامانه های پدافند های موجود پنهان می مانند و یا فرار می کنند.
تفاوت موشک های مادون صوت و هایپرسونیک آن است که موشک مادون صوت کندتر از سرعت صوت حرکت میکند. اکثر موشکهای معروف، تاماهاوک ایالات متحده، نیربهای هند، در این دسته قرار می‌گیرند. موشک های مادون صوت با سرعتی حد اکثر حدود نه دهم سرعت صوت (۹۳۶ کیلومتر در ساعت) حرکت می کنند. و بعلت سرعت کم رهگیری آنها آسان تر است. اما هنوز نقش بزرگی در میدان های نبرد مدرن دارند.
موشکهای مادون صوت بطور قابل توجهی ارزان تر هستند، و به دلیل سرعت کم و اندازه کوچکشان، ارزش استراتژیک خوبی ارائه میدهند. برای مثال پس از پرتاب موشکهای مادون صوت، میتوان تصمیم گرفت قبل از رسیدن به هدف آن را از راه دور منفجر کرد در صورتی که این امکان برای موشکهای هایپرسونیک بسیار محدود است. امکان انفجار موشک هایپرسونیک قبل از رسیدن به هدف تنها چند دقیقه بیش نخواهد بود.
موضوع موشک هایپرسونیک ایران، فتاح، در چند هفته گذشته، و پس از اعلام سردار حاجی زاده بازتاب گسترده ای داشت. در داخل ایران رژیم با پروپاگندای بسیار در خیابان های تهران بیلبوردهایی به زبان فارسی و عبری تعبیه کرده که میگوید «تنها ۴۰۰ ثانیه تا تلآویو». حاجی زاده برد موشک فتاح را ۱۴۰۰ کیلومتر اعلام داشت. فاصله بین ایران و اسرائيل بطور تقریب ۱۸۰۰ کیلومتر است، و اگر ادعای رژیم درباره تولید و آزمایش فتاح را صحیح تصور کنیم، این موشک به تلآویو نخواهد رسید!. برابر با بیلبوردها موشک فتاح چهار و نیم کیلومتر در ثانیه پیش میرود. با یک محاسبه ساده میتوان سرعت موشک فتاح، برابر با بیلبوردهای رژیم را، مشخص کرد که ۱۳ برابر سرعت صوت است. تاکنون هیچیک از کشورها چین، آمریکا، و روسیه چنین ادعایی نداشته اند. سردار امیرعلی حاجی زاده اعلام داشته که موشک هایپرسونیک رژیم میتواند با سرعت ۱۵ ماخ حرکت کند!. حاجی زاده در مصاحبه ایکه با خبرگزاری ایرنا داشت اعلام داشت اکنون موشکهای رژیم در زیر و بالای جو زمین حرکت می کنند، و سرعت ۵ ماخ را آزمایش کرده اند!.
حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه اعلام کرد موشک فتاح به دلیل فناوری که دارد، در ارتفاع مختلف حرکت میکند و توسط هیچ موشکی قابل انهدام نیست. موشکهای پدافند های هوایی برابر با یک بردار مشخص حرکت میکنند و با سرعت کمتر از سرعت صوت، و نمی توانند موشک هایپرسونیک فتاح را ردگیری کنند. وی بیان داشت مشخصات موشک فتاح شامل موتور پیشران است که پس ورود به جو جدا می شود. پیشران کلاهک به شکل کروی است و در محدوده پیش بینی شده، چند ۱۰۰ کیلومتری به هدف مانده بکار می افتد. حاجی زاده ادعا کرده «این سامانه دارای نازل متحرک است یعنی میتوان در هر لحظه، بردار تراس را تغییر داد و در جهات مختلف به آن فرمان داد». وی افزوده است سیستم کنترل موشک میتواند در بالای جو حرکت جانبی به چپ و راست، بالا و پایین و حرکت دورانی یا ترکیبی داشته باشد.
درمقابل این ادعا وزیر دفاع اسرائیل گالانت، به این تهدید بالقوه رژیم ایران واکنش نشان داده و میگوید «می‌شنویم که دشمنان ما درباره سلاح هایی که در حال توسعه دارند، لاف می‌زنند. به هر گونه تحولی، ما پاسخ بهتری داریم – چه در زمین، چه در هوا یا در عرصه دریایی، از جمله ابزارهای دفاعی و تهاجمی». ادعاهای ایران به طور مستقل تأیید نشده است، اما کارشناسان می گویند که ایران پیشرفت ملموسی را در توسعه موشکی دنبال می کند. از طرفی یوزی روبین، بنیانگذار و مدیر سابق سازمان دفاع موشکی اسرائیل نیز گفته است «دلیلی برای عدم واقعی بودن این موشک وکاربرد ان وجود ندارد.» وی همچنین به
رسانه سی ان ان اعلام داشت که پیشرفت موشکی رژیم ایران لزوماً یک «انقلاب» بزرگ محسوب نمی شود، و افزود که این اولین موشک مافوق صوت هم نیست که ایران ادعای طراحی آنرا دارد (۲).
الکس واتانکا، مدیر برنامه ایران در انیستوی خاورمیانه در واشنگتن دی سی، تحلیل کرده ایران «سابقه طولانی در ادعاهای اغراق آمیز» در مورد توسعه موشک ها دارد. به گفته وی، ایران در این بخش پیشرفت های بزرگی داشته است و هیچ کس نمی تواند منکر آن شود. امّا آیا ایران در میان کشورهایی که قادر به تولید موشک های مافوق صوت هستند، هست یا نه قابل تأمل است؟ کارشناسان می گویند آنچه موشک جدید ایران را از سایر پرتابه های طراحی شده متمایز می کند، مانورپذیری آن است. موشک دارای یک نازل متحرک است که به آن اجازه می دهد مسیری نامنظم را طی کند که رهگیری آن را دشوار می کند.
در مقابله با موشک های سوپرسونیک، چگونه سیستم های دفاع موشکی بویژه در خاورمیانه وجود دارند و با چه قابلیت هایی؟ اسرائیل چندین سامانه دفاع موشکی دارد. گنبد آهنین که برای رهگیری و انهدام راکت های برد کوتاه، مانند موشک هایی که از غزه یا لبنان پرتاب می شوند، طراحی شده اند. سامانه پدافند هوایی فلاخن داود پرتابه های برد متوسط را رصد می کند. و برای موشکهای بالستیک دوربرد، از سیستم‌های دفاعی Arrow برخوردار است که برد عملیاتی ۲۴۰۰ کیلومتر (۱۵۰۰ مایل) دارد.
گفته می شود در حال حاضر هیچ روش عملیاتی قابل اعتمادی برای رهگیری موشک های مافوق صوت وجود ندارد. در آینده، فناوری هایی مانند سامانه پرتوی (پدافند لیذری) نامزدهای احتمالی برای دفاع مؤثر در برابر آنها خواهند بود. اما ادعا می شود سیستم پدافند هوایی پیکان-۳ (Arrow-3) اسرائيل توانسته با موفقیت در سال ۲۰۱۹ هدف خود در ماوراء جو را نابود کند.
ایالات متحده آمریکا در تحقیق و کاربردی سیستم پیکان-۳ بیش از ۱.۸ بیلیون دلار سرمایه گزاری، و همراه با خرید تعدادی سیستم پیکان-۳ آمریکا بیش از ۳.۵ بیلیون دلار هزینه کرده است. کشور آلمان هم اکنون قراردادی به مبلغ ۴.۶ بیلیون دلار با اسرائیل برای دریافت چند سیستم پدافند هوایی پیکان-۳ انعقاد کرده است. اسرائیل هم اکنون مشغول تحقیق، تولید و آزمایش سیستم پیکان-۴ می باشد. آزمایش پیکان-۳ نشان داده قادر است کلاهک هایی که قابلیت کنترل در بالای جو دارند را نیز منهدم نماید (۳).
اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از سامانه دفاع موشکی پاتریوت ساخت آمریکا استفاده میکنند و عربستان سعودی و امارات برای دفاع منطقه‌ای در ارتفاع بالا از موشکهای تاد (THAAD) بهره می گیرند که میتواند موشکهای بالستیک کوتاه برد و میان برد را در ارتفاع بالا رهگیری و منهدم کند. پدافند «تاد» در ژانویه ۲۰۲۲ برای اولین بار در جنگ با حوثی های یمن مورد استفاده قرار گرفت.
جان کرزیزانیاک، محقق انستیتوی بین‌المللی مطالعات استراتژیک در واشینگتن، میگوید «ااحتمال اینکه سامانه دفاعی پاتریوت هم بتواند موشک فتاح را ساقط کند بالا است، اما به سختی می توان با اطمینان گفت، زیرا هنوز ناشناخته های زیادی در مورد هر دو سیستم وجود دارد. گزارش‌های بدست آمده از جنگ اوکراین نشان میدهد که سامانه پاتریوت موشکهای کینژال روسی را ساقط کرده اند، که بسیار شبیه موشک فتاح است. وی با این حال خاطرنشان کرد که پاتریوت‌های مستقر در عربستان سعودی نتوانستند موشک های شلیک شده توسط شورشیان حوثی مورد حمایت ایران در یمن را ساقط کنند، اگر چه این موشک‌ها چندان پیچیده هم نبودند!.
میتوان اذعان داشت که صنایع دفاعی ایران توانسته به پیشرفت های قابل ملاحظه ای در طرح، تولید و آزمایش موشک دست یابد، امّا در مقابل تجهیزات پیشرفته جهانی نمی تواند آن چنانی باشد که بتواند معادله ای را تغییر دهد. ادعای تولید و آزمایش فتاح هم بیشتر مبالغه و پروپاگندا است. سخنان چندگونه امیرعلی حاجی زاده که صحبت از برد موشک هایپرسونیک فتاح را ۱۴۰۰کیلومتر اعلام داشته، وسرعت آن را ۵، ۱۳ و یا ۱۵ ماخ دانسته نیز قابل تأمل است. بنظر می رسد رژیم برای معطوف کردن افکار مردم به این گزارشات می خواهد افکار عمومی ایرانیان را از حرکت انقلابی «زن-زندگی-آزادی» دور کند. امّا همانگونه که از سخنان علی خامنه ای در مراسم سالروز مرگ خمینی شاهد بوده ایم رژیم و بویژه علی خامنه از انقلاب جوانان ایران بوحشت افتاده و این گونه تبلیغات تولید موشک، احتمال گفتگو با آمریکا در راستای توافق اتمی، آزاد شدن پولهای بلوکه شده که در این روزها موضوع تحلیل گران سیاسی و پروپاگنداهای رژیم است تغییری در عزم راسخ مردم ایران نخواهد داشت و مردم ایران با اطمینان و استوار به حرکت انقلابی خود تا سرنگونی رژیم ادامه خواهند داد.
ناخدا محمد فارسی
۱۳ ژوئن ۲۰۲۳
1 – https://www.irna.ir/news/85132134/
2 – https://edition.cnn.com/2023/06/09/middleeast/iran-new-hypersonic-missile-mime-intl/index.html
3 – https://missilethreat.csis.org/defsys/arrow-3/