یکی از همراهان پریگوژین گفته است «اگر کشوری نمی تواند از شهروندان خود محافظت کند، پس چرا شهروندان باید از کشور محافظت کنند؟» این گفته تنها میتواند از طرز تفکر یک تروریست واگنری تراوش کند. البته این صحبت را از رئیس جمهور پیشین آمریکا جان-اف-کندی هم داریم که گفت «نپرس که کشورت برای تو چه کرده، بپرس تو برای کشورت چه می‌توانی بکنی». البته واضح است مهمترین وظیفه یک دولت دمکرات و برآمده از مردم برقراری امنیت در کشور و تامین امکانات رفاهی برای شهر وندان است، تا مردم در امنیت و آسایش با حقوق شهروندی برابر زندگی کنند.
حال برگردیم به یوگنی پریگوژین. چه شد و حذف او از صحنه سیاسی و نظامی روسیه چه اثراتی بر سیاست داخلی و امور نظامی روسیه ممکن است داشته باشد؟ واکنش کار شناسان اندیشکده شورای آتلانتیک چنین است «نزدیک شدن به مسکو در ژوئن راحت تر از ترک آن در ماه اوت بود». گفته میشود که یوگنی پریگوژین، رهبر گروه واگنر، که دو ماه پیش شورش کوتاه مدتی را علیه ارتش روسیه ترتیب داد، در یک سانحه هوایی همراه ۹ مسافر دیگر در روز چهارشنبه ۲۳ اوت ۲۰۲۳ کشته شد (۱). سئوال این است آیا این یک سانحه هواهی بود و یا سرنگونی عمدی؟ برخی گزارش ها حاکی از آن است که این هواپیما توسط پدافند هوایی روسیه سرنگون شده است. ژنرال سرگئی سوروویکین، فرمانده نیروی هوایی روسیه، که گفته میشود اطلاعات قبلی از شورش واگنر داشت نیز از زمان وقوع آن در انظار عمومی دیده نشده بود، از سمت خود برکنار شد. بنظر میرسد که پوتین با یک تیر دو هدف را مورد اصابت قرار داده است.
این سانحه چه بطور عمد و یا غیرعمد صورت گرفته باشد، چه اثری میتواند بر وضعیت رژیم ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و همچنین آینده گروه واگنر داشته باشد؟. گروه واگنر تنها در جنگ اوکراین در استخدام پوتین نبود، گروه شبه نظامی واگنر در بسیاری از نقاط جهان بویژه در کشورهای فقیر آفریقا و خاورمیانه عملیات مزدورانه انجام می دهد؟ کشته شدن پریگوژین و اینکه چه اثری بر جنگ اوکراین خواهد داشت هم مورد بررسی کنشگران سیاسی جهان قرار دارد؟ از هنگام شورش پریگوژین تا هنگام سانحه هوایی مدت دوماهی می گذرد. آیا پوتین برای کشتن پریگوژین به وقت نیاز داشت؟ برای چه منظور پریگوژین و تعدادی از فرماندهان واگنر در یک هواپیمای شخصی از فرودگاه مسکو پرواز کرده اند؟ آیا پوتین با دسیسه پریگوژین را به مسکو دعوت کرده بود و سپس او را از صحنه سیاسی و نظامی روسیه حذف کرد؟ این ها سئوالانی است که کنشگران سیاسی و نظامی کنکاش میکنند تا برایش جواب پیدا کنند.
حذف یا قتل پریگوژین مانند مُسکنی برای دردسر پوتین است، ولی نمی تواند مشکل او را حل کند. پوتین با حمله به اوکراین گره ای ناگشودنی برای خود ایجاد کرده است، که اکثر مردم روسیه بویژه ملت های فدراسیون روس با آن موافق نیستند. پریگوژین ادعا داشت پوتین در جنگ با اوکراین اشتباه کرده و این ادعا را پنهان نکرد، بویژه آنکه او همراه با نیروی شبه نظامی واگنر در صف اول جنگ در اوکراین بود و مشاهده میکرد که این جنگ هرگز به نفع روسیه به اتمام نخواهد رسید. نیروهای نظامی اوکراین اگر چه درمقابل ارتش روسیه بسیار اندک بنظر میرسد با احساس برای اعتلای کشور اوکراین و بیرون راندن متجاوز از کشورشان می جنگنند. در مقابل، نظامیان ارتش روسیه سئوال دارند چرا و برای چه منظور باید جانشان را از دست بدهند، بویژه اینکه مردم روس با مردم اوکراین نسبیت دارند و مردم اوکراین را برادران و خواهران خود می شمارند.
تاریخ معاصر روسیه پر از حذفیات مخالفین می باشد. سودابه قیصری مقاله کوتاهی منتشر کرده با عنوان «روح استالین در کالبد پوتین»! در این مقاله امده کشور روسیه مجازات اعدام ندارد، ولی قتلهای سیاسی مخالفان کرملین، لیستی طولانی دارد. قتلهایی که به اشکال مختلف انجام شده از جمله مسمومیت، افتادن از ارتفاع، مرگ در استخر، مرگ با رادیواکتیو، قتل با چاقو، کتک زدن تا حد مرگ یا ترور با شلیک گلوله! سودابه قیصری فهرست این قتلها را در سال ۲۰۲۲ میلادی تحریر کرده، از جمله لٍونید شولمان، ایگور ناسوف، الکساندر تایلاکُف، میخائیل واتفورد، واسیلی ملنیکُف، -ولادیسلاو آوایُف، سرگی پراتسنیا، آندری کریوکُفسکی، الکساندر سابوتین، یوری ورونُف، دن راپاپورت، راویل ماگانُف، ایوان پیکورین، ولادیمیر سان گورکین، آناتولی جراشچینکا، پاول شونیکُف، نیکلای ماشِگن، تاینتیان کولندر، ویاچسلاو تاران، گریگوری-گریشا-کاشِنُف، دمیتری زلنُف، الکساندر بازاکُف، الکسی ماسلُف، پاول آنتونُف. هر کدام از این افراد در مشاعل و پست های بسیار حساس کشور روسیه قرار داشتند، مانند سیاستمدار، تجار، اقتصاددان، روزنامه نگار و غیره.
احتمالاً سبک حذف پریگوژین نیز در راستای تفکر استالینی پوتین بوده است. استالین مرد و پوتین هم بدنبال وی خواهد رفت.
امّا، تا کی ملت روسیه چنین سرانی را تحمل می کنند نیز بسیار قابل تأمل است. گروهی بر این باورند که این روش حکومتی در روسیه در فرهنگ مردم روسیه نهادینه است! ولی این نگرش نمی تواند صحت داشته باشد، زیرا تاریخ روسیه شاهد پرورش دانشمندان و نویسندگان و نخبگان بسیاری است که حکومت های استالینی و پوتینی را محکوم کرده اند و همانگونه که سودابه قیصری ترسیم کرده است جان خود را در راه آزادی مردم روسیه از دست داده اند. میتوان بجرأت گمانه زد علم و دانش امروزی از جمله تماس جوانان روسیه با خارج از روسیه که توسط ارتباطات دیجیتالی و هوش مصنوعی امکان پذ یر گردیده، متوجه جنایات سران کشورشان بشوند و تصمیم بگیرند خود را از این گرداب حکومتی مافیائی رها سازند.
سرهنگ بازنشسته تفنگدار دریایی آمریکا جان بارانکو، محقق انیستوی شورای اتلانتیک شمالی، میگوید «زمان آن فرا رسیده است که غرب تحریم ها برعلیه روسیه را تشدید کند و شرکت های انرژی جهانی از روسیه خارج شوند.» باید این اهرم تهدید انرژی از دست پوتین گرفته شود.
بهرروی پوتین جنایتکار، موفق شد پریگوژین را از سر راه خود بردارد. ولی هنوز این سئوال باقی می ماند «تکلیف گروه واگنر چه خواهد شد؟» آیا وجود چنین گروه شبه نظامی که پایه اش در روسیه بنا شده میتواند در تاریخ روسیه اثرگذار شود و حاکمیت پوتین را به چالش بکشد؟ آیا میتوان گمانه زد که نخبگان سیاسی-اقتصادی-رسانه ای روسیه بفکر تغییر حاکمیت در روسیه باشند و از این گروه شبه نظامی برای رسیدن به هدف براندازی پوتین استفاده کنند؟ شاید هم نارضایی عمومی در روسیه مانند شورش پریگوژین، ترس از رژیم پوتین را کنار زده باشد، جوانان روسیه از ماشین سرکوب پوتین، حتی تا حدّ مرگ، نترسند و جان برکف به میدان بیایند و با حمایت فرهیختگان روسیه، تاروپود رژیم استالینی-پوتینی را از پایه برکنند.
نسل دیخیتالی و هوش مصنوعی میتواند آگاهی لازم را در اختیار مردم روسیه بویژه جوانان قرار دهد. لازم است یادآور شویم بمنظور عبور از رژیم پوتینی مردم روسیه به حمایت جهان دمکراتیک و جهان آزاد نیز نیاز دارند. از سیاستمداران جهان غرب انتظار میرود که دست از مماشات با رهبرانی مانند پوتین در روسیه بردارند. در آنصورت شاید بتوان گفت آخرین فصل شورش واگنر هنوز نوشته نشده باشد. و در این فصل پایانی مردم روسیه از شرّ پوتین های زمان خود خلاص شوند.
ناخدا محمد فارسی
۳۱ اوت ۲۰۲۳
1 – https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/prigozhin-plane-crash-wagner-ukraine-war-africa/?mkt_tok=NjU5LVdaWC0wNzUAAAGN0VdFJ3mEsckF4gHPRGDx1KWvlmF5sFlYHVospMymc9G2KdlcQ4lS9MM0o8q47otnELNPT-uDLuDKkYLZp9GGq_GBhQXUNwaFlC9tFlU46JGB